^{II. Abdülhamit'in Hatıra Defteri} Ulu Hakan mı Kızıl Sultan mı

İşbu defter, Cennetmekân Sultan Abdülhamid Han-ı Sani hazretlerinin Beylerbeyi Sarayında mahlûğ bulunduğu 1333 (1917) senesinde desti mübareki ile tahrir etmiş olduğu hatırâtı olup vefatından beş sene sonra tab ve neşrolunmak üzere Leipzige gönderilmesini vasiyet etmişken, hemen vefatını müteakip ahvali hazıra göz önünde bulundurularak mahalli maksuduna isal edilen nushai asliyesinden ehhem bazı mebahisin istinsahı suretiyle vücuda getirilmiştir. İbnülemin Mahmud Kemal İnal Bir bütün olarak yayınladığımız bu hatıra defterinin, yakın tarihimizin bazı önemli olaylarının aydınlığa çıkmasına yardımcı olacağına inanıyoruz. Padişah II. Abdülhamid, bu hatıra defterinde yalnız döneminin iç ve dış siyasal olaylarını anlatmak ve değerlendirmekle kalmamış, din ve dünya görüşleri üzerindeki düşüncelerini de yansıtmaya çalışmıştır. Nitekim kendisi de bu konuda şunları söylemiştir. Uzun bir hayat ve bir devri-i hükümet geçirdim. Hatırâtım yalnız benim değil, tarihin, münhasıran tarihindir. Nurer Uğurlu