Türkiye Selçuklularında Meslekler

Bu araştırmada Türkiye Selçukluları devrinde serbest meslek sahipleriyle ilgili
olarak 250'ye yakın unvan tespit edilmiştir. Türkiye Selçukluları devrinde bu
kadar meslek unvanının tespit edilmesi, o dönemde Anadolu'daki esnaf,
zanaatkâr ve sanatkâr sınıfının toplum hayatında zirvede olduğunun bir
işaretidir.
Çalışmamız genelde Orta Anadolu'ya ait söz gelişi, Konya, Kayseri, Kırşehir,
Erzincan ve Sivas gibi şehirlerle kısıtlı kalmasına rağmen, bugün organize sanayi
bölgeleri dediğimiz yerlerin daha o zamanda öncülerinin meydana geldiğini, aynı
cins meslek gruplarının bir arada çarşılar (sūk) meydana getirerek çalıştıklarını
görüyoruz. Yine o dönemdeki hanlar ise bugünkü iş merkezlerinin öncüleriydi.
Ayrıca bunlardan bir kısmı tarihî çarşılar olarak hâlen eski işlerliğini
korumaktadır. Bir kısmı yok olmasına rağmen semt pazarları insanların her türlü
ihtiyaçlarını gidermek için başvurdukları önemli alışveriş merkezleridir.
Meslek unvanlarından Farsça olan bazılarının sonuna Türkçede meslek yapmak
eki cı-çi ilâve edilmiş olup, bunlar bugün de varlıklarını sürdürmektedirler.
Zaman zaman özellikle yabancıların yaptıkları araştırmalarda Anadolu'da
yaşayan zanaatkâr ve ticaret erbabının çoğunlukla gayr-i Müslimlerden oluştuğu
ileri sürülmektedir. Ancak bu çalışmamız sırasında, yazılanların aksine özellikle
XIII. yüzyılda Anadolu'da Türk-İslâm toplumunun iş hayatında artık çoğunluğa
sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Selçuklu dönemindeki meslekler bugün için değişmiş midir? Selçuklu döneminde
tespit ettiğimiz mesleklere bakarsak, bugün için büyük bir kısmı seri imalata
geçmeleri veya fabrikasyon çalışmalarına rağmen meslek unvanlarını
korumuşlar, bir kısmı da meslek unvanlarını değiştirerek varlıklarını
sürdürmüşlerdir.