Türkistan Başbuğu Emir Timur

Geçmişte önemli yer tutan büyük devlet adamlarının portreleri değişik dönemlerde ve özellikle de çeşitli siyasi sebepler veya bakış açılarından dolayı tarihçiler tarafından birbirinden oldukça değişik olarak çizilebilir. Böyle tarih yapan kişilerden biri de Emir Timur'dur. Gerçekten de, yalnız Türkiye'deki değil, çeşitli ülkelerdeki okullarda okutulan tarih ders kitaplarından ansiklopedilere ve bilimsel araştırmalara kadar, Timur konusunda bazen olumlu, bazen olumsuz yorum ve değerlendirmeler yapılmıştır. Timur dünyanın büyük fatihlerinden sayılır. Gerçekten de, o nereye gitse orada yenmiş, işlerinde başarı kazanmıştır. Timur başkalarından üstün olmayı, ülkeler fethetmeyi çok seviyordu. O "Dünyada insanların yaşadığı yerlerin iki padişahın eli altında olmasının önemi yok" demiştir. Timur çok yönden Cengiz Han'a benzer. O kendisi de çok işlerinde Cengiz'i örnek tutardı; ancak Cengiz ona göre daha akıllı, Timur ise Cengiz'e göre daha bilgindi. Timur okulda okumamış, okuma-yazma bilmeyen biri olsa da, kendi ana dili Türkçeden başka Farsça konuşur, bilginlerle tartışmayı ve tarihçileri şaşırtmayı severdi. Kendisinin tarih konusundaki bilgisi dolayısıyla tarihçi İbni Haldun'u şaşırtmıştı. Tarihteki ve destanlardaki kahramanları anlatarak o kendi askerlerini canlandırır ve yüreklendirirdi. Timur'un oğulları içinde yalnızca Şahruh akıllı bir kişiydi, diğerleriyse sıradan kişilerdi. Onun çocukları ve torunları içinden Timur'un işini sürdürecek bir kişi çıkmadı; bunun için onun kurduğu devlet kısa sürede dağıldı. Türk yurdu parça-parça oldu, sonra başkalarının boyunduruğu altına girdi.

Atatürk, Timur'u çok severdi. Onun kumandanlığına, devlet adamlığına hayrandı denebilir. Bir gün Yıldırım'la Timur arasındaki Ankara Meydan Muharebesi'ni harita üzerinde değerlendiriyordu. "Bakın Yıldırım, Timur'u öyle bir kıskaç içine almış ki, bu kıskaçtan Timur'dan başka bir kumandan sıyrılıp çıkamazdı. O çıktı ve hasmını yendi. Ben, Timur zamanında gelseydim, onun yaptığı işleri başaramazdım. O benim zamanımda gelseydi, yaptıklarımdan daha çok büyüklerini yapardı."

Zincire vurmuşum talihi, sımsıkı tutuyorum elimle,
Feleğin çemberini çeviriyorum öbürüyle,
Güneşin batmasına kalmaz,
Ya mağluptur Timurlenk, ya hâkimdir tüm evrene.