Türk Hukukunda İşverenin İş Kazasından Doğan Sorumluluğu

Serdar SOLAK



Bu çalışmada, işverenin iş kazasından doğan hukuki sorumluluğu incelenmiştir. İş kazası ve meslek hastalıkları, 6098 sayılı "Türk Borçlar Kanunu", 6331 sayılı "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu" ve 5510 sayılı "Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu" gibi kanunlarda düzenlenmiş olmakla hem özel hukuk hem de kamu hukukunu ilgilendirmekte, karma bir yapı göstermektedir. Bu nedenle çalışmada, hukuki sorumluluk kavramı geniş anlamıyla yorumlanarak; hukuki, idari ve cezai sorumluluk olmak üzere tüm açılardan inceleme ve değerlendirme yapılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda, bireysel iş hukuku ile sosyal güvenlik hukuku açısından iş kazasının unsurlarının farklı olduğu; işverenin hukuki sorumluluğunun hem yapılan işle meydana gelen kaza arasında, hem de kaza ile zarar arasında uygun illiyet bağının ispatlanması koşuluna bağlı olduğu ortaya konulmaktadır. İşverenin sorumluluğunda kural olarak kusursuz sorumluluğa yaklaşan "objektif kusur" arandığı; ancak tehlike sorumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu gibi yasada açıkça düzenlenen bazı hallerde ise kusursuz sorumluluk esaslarının uygulanacağı anlaşılmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerini gereği gibi yerine getirmeyen işveren, kazalı işçiye ve ölen işçinin desteğinden yoksun kalanlarına karşı sorumlu olduğu gibi; Sosyal Güvenlik Kurumu'na karşı rücu sorumluluğu ve aynı zamanda idari ve cezai sorumluluğu da söz konusu olmaktadır.





İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA III
ÖNSÖZ VII
SUNUŞ IX
KISALTMALAR XIII
GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM
1. İŞVERENİN İŞ KAZASINDAN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUĞU 3
1.1.İŞVERENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 3
1.1.1.İşveren Kavramı 3
1.1.2.İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu 7
1.1.3.İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğini Sağlama Borcu 11
1.1.4. İşverenin Hukuki Sorumluluğunun Niteliği 11
1.1.4.1. Sorumluluğun Kaynakları 12
1.1.4.1.1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk 12
1.1.4.1.2. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk 13
1.1.4.1.3. Sorumlulukların Yarışması 13
1.1.4.2. Sorumluluk Türleri 14
1.1.4.2.1. Kusursuz Sorumluluk 14
1.1.4.2.2. Kusur Sorumluluğu 15
1.1.4.2.3. Objektif Kusur Sorumluluğu 18
1.1.4.2.4. Tehlike Sorumluluğu 20
1.1.4.2.5. Diğer Kusursuz Sorumluluk Halleri 22
1.1.4.2.5.1. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu 22
1.1.4.2.5.2. Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Sorumluluk 24
1.1.4.2.5.3. Araç İşletenin Sorumluluğu 25
1.2.İŞ KAZASINDAN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK 26
1.2.1.İş Kazası 26
1.2.2.İş Kazasının Şartları 30
1.2.2.1.Sigortalı Sayılma 31
1.2.2.2.Bir Kazanın Gerçekleşmesi 34
1.2.2.3.Sigortalının Bedenen veya Ruhen Zarara Uğraması 35
1.2.2.4.Kaza ile Zarar Arasında İlliyet Bağı Olması 37
1.2.2.4.1. Kazanın İşyerinde Meydana Gelmesi 43
1.2.2.4.2. Kazanın Yürütülen İşle İlgili Olması 45
1.2.2.4.3. İşçinin İşyeri Dışında Asıl İşini Yapmaksızın Uğradığı Kaza 46
1.2.2.4.4. Kazanın Süt İzni Esnasında Meydana Gelmesi 47
1.2.2.4.5. İşverence Sağlanan Taşıtta Meydana Gelmesi 49
1.2.2.4.6. İlliyet Bağını Kesen Haller 50
1.2.3.İş Kazasının Bildirilmesi 55

İKİNCİ BÖLÜM
2. İŞ KAZASINDAN DOĞAN TAZMİNATLAR 57
2.1. MADDİ TAZMİNAT 58
2.1.1. İş Kazasından Doğan Maddi Zararlar 61
2.1.1.1.Geçici İş Göremezlik Zararları 62
2.1.1.2.Sürekli İş Göremezlik Zararları 63
2.1.1.3.Destekten Yoksun Kalma Zararları 65
2.1.1.4. Tedavi Giderleri 71
2.1.1.5.Cenaze Giderleri 72
2.1.2. Maddi Tazminat Hesaplama İlkeleri 72
2.1.2.1.Zarar Başlangıcının Belirlenmesi 73
2.1.2.2. Varsayımsal Hesaplama Yöntemi 74
2.1.2.3. Rücuya Tabi Ödemelerin Değerlendirilmesi 75
2.1.2.4. Hesaplama Tekniği 76
2.1.3.Maddi Tazminatın Unsurları 78
2.1.3.1.Bakiye Yaşam Süresi 79
2.1.3.2.İş Göremezlik Oranı 83
2.1.3.3.Ücret 86
2.1.3.4.Kusur Durumu 90
2.1.3.5. Desteklik Süreleri ve Desteklik Payları 97
2.1.3.6. Maddi Tazminattan Yapılacak İndirimler 101
2.1.4.Örnek Hesap Raporları 104
2.1.4.1.Bedensel Zarar Hesabı 104
2.1.4.2.Destekten Yoksun Kalma Zararı Hesabı 108
2.2.MANEVİ TAZMİNAT 111
2.3. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU YARDIMLARI VE İŞVERENE RÜCU 116
2.3.1. Kurumca Yapılacak Yardımlar 119
2.3.1.1. Yardımların Kapsamı 120
2.3.1.2. Sağlık Yardımları ve Diğer Haklar 120
2.3.1.3. Geçici İş Göremezlik Ödeneği 122
2.3.1.4. Sürekli İş Göremezlik Geliri 125
2.3.1.5. Ölüm Aylığı 127
2.3.1.6. Evlenme Ödeneği 129
2.3.1.7. Cenaze Yardımı 129
2.3.2. Kurumun Rücu Hakkı 130
2.3.2.1. İşverene Rücu 131
2.3.2.2. Üçüncü Kişilere Rücu 136
2.4. FAİZ 137
2.4.1. Bedensel Zararlarda Faiz 137
2.4.2. Destekten Yoksun Kalma Zararlarında Faiz 139
2.4.3. Kurumun Rücu Taleplerinde Faiz 139
2.5. ZAMANAŞIMI 140
2.6. YARGILAMA USULÜ 142

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. İŞVERENİN İŞ KAZASI NEDENİYLE KAMU HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN SORUMLULUĞU 145
3.1.İŞVERENİN CEZAİ SORUMLULUĞU 145
3.1.1.Ceza Sorumluluğunun Koşulları 145
3.1.1.1. Ceza Sorumluluğu Olan Kişiler 146
3.1.1.2.Suç Teşkil Eden Eylemler 151
3.1.1.3.Cezai Yaptırımlar 151
3.1.1.4.İş Kazası Nedeniyle İşverenin Sorumlu Olduğu Suç Tipleri 153
3.1.1.4.1.Taksirle Öldürme 154
3.1.1.4.2.Olası Kastla Öldürme 155
3.1.1.4.3.Taksirle Yaralama 157
3.1.1.4.4.Olası Kastla Yaralama 159
3.1.1.5.Manevi Unsur 160
3.1.1.5.1. Kast 162
3.1.1.5.2. Olası Kast 162
3.1.4.5.3.Taksir 162
3.1.4.5.4.Bilinçli Taksir 167
3.1.2.Tekerrür 169
3.1.3.Şikayetten Vazgeçme 169
3.1.4.Uzlaştırma 171
3.1.5.Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi 174
3.1.6.Seçenek Yaptırımlar 175
3.1.7.Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması 176
3.1.8. Cezanın Ertelenmesi 178
3.1.9.Mahkumiyetin Diğer Sonuçları 180
3.1.10.Dava ve Cezanın Düşürülmesi 183
3.2.İŞVERENİN İDARİ SORUMLULUĞU 185
3.2.1.İş Sağlığı ve Güvenliği 185
3.2.2.İş Sağlığı ve Güvenliğinde Çalışanın Yükümlülükleri 190
3.2.3.İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşverenin Yükümlülükleri 191
3.2.3.1.Genel Yükümlülükler 192
3.2.3.2.Uzman Görevlendirme Yükümlülüğü 193
3.2.3.3.Risk Analizi Yaptırma Yükümlülüğü 197
3.2.3.4.Sağlık Kontrolü Yükümlülüğü 200
3.2.3.5.Bilgilendirme Yükümlülüğü 201
3.2.3.6.Eğitim Verme Yükümlülüğü 201
3.2.4.İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerine Aykırılığın Sonuçları 203
3.2.4.1.Çalışmaktan Kaçınma Hakkı 203
3.2.4.2.İdari Para Cezaları 205
3.2.4.3.İşin Durdurulması 208
3.2.4.3.1.İşin Durdurulmasını Gerektiren Haller 209
3.2.4.3.2.İşin Durdurulması Kararı Alınması 210
3.2.4.3.3.İşin Durdurulması Kararının Uygu