Tuhfe-i Nâtık _{Bir Osmanlı Seyyahının Gözüyle Hac Menzilleri}

Uzun bir yolculuğun menzillerinin anlatan eserler, bir yandan yol
güzergâhı hakkında bilgi verirken diğer yandan bu menzillerdeki insanların yaşantılarından ve
geleneklerinden bahseden sosyokültürel kaynaklardır. Aslında bu durum, seyahatnamelerin eski
dönemlerde coğrafya ve astronomi eserleri ile iç içe olmaları ile ilgilidir. Seyahatnameler, yazarın
seyahati sırasındaki coğrafi ve kozmolojik gözlemlerinin yanı sıra o coğrafyaya ait mitolojik
anlatıları da içeren metinler olup zamanla coğrafî eserlerden ayrılarak edebî bir tür şeklinde
bağımsızlaşmıştır. Hac seyahatnamelerinin bir diğer özelliği de hac ibadeti sırasında neler
yapılması gerektiğini anlatan birer rehber olmalarıdır. Bu eserler, tavafın nasıl yapılacağı ve hac
ibadetinde dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında bilgi verir. Nâtık'ın Tuhfe-i Nâtık'ı da hac
rehberi olma özelliğine sahiptir. Fakat onu benzerlerinden ayıran yön, yolculuğu sırasında
uğradığı şehirler ve o şehirlerde yaşayan insanlar hakkında verdiği gözleme dayanan bilgilerdir.
2797 beyitlik bir mesnevi olan Nâtık'ın Tuhfe-i Nâtık'ı da, Hac yolculuğu sırasında uğranılan
şehirler, bu şehirlerin mimari yapısı, mescitler, ziyaret yerleri, peygamber ve evliya kabirleri ile
orada yaşayan insanların âdet ve geleneklerine dair bilgiler veren bir eserdir. Bu tarz âdetler
arasında geceleri çadırlarda kandiller yakılması, şerbet içilmesi, fişek gösterilerinden bahsedilir.
İşte ilk örneği Ahmed Fakih'in Kitabu Evsaf-ı Mesâcidi'ş-Şerîfe ile görülen Osmanlı
Edebiyatı'ndaki hac seyahatnamelerinin kuşkusuz "en renkli hac seyahati" olan Edirneli Nâtık'ın
Tuhfe-i Nâtık'ı siz değerli okuyucuların istifadesine sunulmaktadır.