Tarıx Hisn Keyha (Arapça)

Yakın gelecekte Ilısu Baraj Gölü'nün sularında yitip gidecek olan Hasankeyf şehrinin yaklaşık iki yüzyıllık tarihini kapsayan ve tek nüshası Viyana Kraliyet Kütüphanesinde bulunan Nüzhetu'n-Nâzır ve Râhetu'l-Hâtır isimli Arapça eser, Hasankeyf Eyyûbîleri alanında doktorasını yapmış bağımsız akademsiyen Yusuf Baluken tarafından edisyon kritik edilerek Nûbihar Yayınları tarafından yayınlandı. Baluken, çalışmaya önemli bir bölüm daha eklemiş. Hasankeyf tarihini ilgilendiren çok sayıda belgeyi içeren bu eklemelerle birlikte bu çalışmanın şehrin tarihine ilişkin ansiklopedik bir kaynak işlevi görmesi beklenmekte.

Kitap Hasankeyf Eyyûbîlerinin saray bürokratının kaleminden çıkmış Hasankeyf Eyyûbî hükümdarı el-Meliku'l-Âdil Süleymân döneminde saraydaki önemli bürokratlardan biri olan el-Hasan bin İbrâhîm el-Münşî el-Hısnî (ö. 822/1420'den sonra) tarafından kaleme alınmış ve doğrudan Hasankeyf Eyyûbîleri tarihini konu edinmekte olan önemli bir kaynaktır.

Yazar, 13 Ramazan 821/14 Ekim 1418 günü Gâyetu'l-Matlûb fî Tarihi Beyti Eyyûb isimli ilk kaleme aldığı eserinde Hasankeyf Eyyûbîlerine dair olayları ayrıntılı yazmıştı. Eserini bitirdiği tarih olan 822/1420 yılında yazar, tuttuğu notları el-Meliku'l-Âdil Süleymân'a arz etti. Yanlış ve eksik olan kısımları sultanın söylediği doğrultuda düzeltti ve ilaveler yaptı. Daha sonra bu eserinin ayrıntılı olduğunu görünce Nüzhetu'n-Nâzır ve Râhetu'l-Hâtır adıyla özetledi.

Nüzhetu'n-Nâzır isimli eserin eldeki mevcut el yazma 778/1376-1377 yılı olaylarıyla bitmektedir. Eksik el yazması olarak günümüze ulaşan bu nüsha 14 Cemaziyelâhir 937/2 Şubat 1531 tarihinde Hızır bin Hızır el-Âmidî isimli bir müstensih tarafından istinsah edilmiştir.