Tarihte Sofilik ve Sofiler

Sofilik kelimesinin aslı hakkında Mutasavvuflar bir çok sözler söy-lemişlerse de bunun aslı Yunancadır. Sofi kelimesi hikmet manasım ifade eder, Yunanca flizof dediğimiz kelimenin aslı iki uzuvlu bir kelime olup, (Filo-zof) dur. Filo muhip, zof hikmet manasını ifade etmekle (filozof) ilim muhibbi demektir, bu kelime islâmiyetten daha evvel kullanılmakla hiç bir zaman bu kelime islâmi olarak kabul olunamaz. Zaten tasavvufun menşei insaniyetle başlar. O insanlık kadar eskidir bu suretle Iran da Turanda, Yunanda, Hint de bütün medeniyetlerin yayıldığı yerlerde bu tasavvufun muhtelif tecellilerini görmekteyiz. Yunan medeniyeti Doğuda, Batıda daima tesirini göstermekle îslâm tasavvufuna da sofi kelimesi girmiş ve sonra İslâm Mutasavvufları da bu kelimeyi benimsemişler. Arapça olduğunu zannetmişlerdir. Bazıları da Resûlullahm Mescidi Sadetinin yanındaki Fakir Eshabın toplandığı gece ve gündüz Resûlullahm yoluna hayatlarını vakfeden insanların (ehlisofa) kelimesinden Sofiliği çıkarmak istemişlerse de bu ilmi değil indidir, ilim bir şeyin hakikatini ifade ederse, bu kelimenin hakikatininde Yunanca olduğunu itiraf etmek lâzım gelir. Nitekim Yunancada imparator Justinyenin kurmuş olduğu meşhur kilisenin adı da (Ayasofya) olarak vasıflanmış oraya ehli hikmet erbabının toplandığı yer manasım ifade etmiştir. Sofi gerek Yunanda ve gerek Şarkta hikmete erişen insan manasım ifade eder. Mutasavvuf da hikmete erişen veçd içinde kışrı beşeriyyetten sıyrılıp ruhan tekamül etmiş hikmete erişmiş insana derler. insanlar hikmete erişebilmek için kendilerini çeşitli yollarda hayvani hislerini terkedlp olgunlaşmayı düşünmüşlerdir, bunun gün sayılanda kırk gün olarak öteden beri kararlaştırılmıştı. Resûlullah bile (Bir kimse kırk gün kırk gece Allaha halisane ibadet etse onun ağzından hik met pınarları fışkırır) buyurmuştu. Musa Aleyhisslâm da Allahuteâla ile konuşmak için kırk gün kırk gece kendisini insanlardan çekip bütün mevcudiyetiyle hakka teveccüh etti ve-konüşmak istidadım kazandı.