Tarih Felsefesine Giriş

Felsefe üzerine merak salan hemen her insan için filozofların tarih üzerine düşüncelerini görmek heyecan verici ve öğreticidir. Siyaset felsefesi üzerine düşünen filozoflar, insanlığın geçirdiği siyasi tecrübesini hesaba katarak daha çok gelecekte olması gereken siyaset üzerinde düşüncelerini geliştirmişler ve geliştiriyorlar. Tarih felsefesi üzerine düşünmek ise gelecekten daha çok insanlığın geçmişi üzerine derinliğine düşünme çabasıdır. Bu çaba, insanlığın olması gerekeni üzerine değil, ne olduğunu görme çabasıdır. Yine de, eğer insan gelecekte olmasını ya da yapmasını istediği bir düşünce varsa, kendi tarihi üzerine derinliğine düşünmesi gerekir. Bu, günlük hayatımızda da böyledir. Hatalarımızdan ve kusurlarımızdan hiçbir ders çıkarmadan hata ve kusurlarımızı tekrar ederek yaşayamayız. Yanlış ve kusurdan uzak değiliz; ancak onlarla da yoldaş değiliz.
Tarih felsefesi, insanın geçmişinin hangi temeller üzerine oturduğunu ve amacının ne olduğunu belirleme kaygısıyla ortaya çıkan sistematik düşüncelerin ya da teorilerin genel adıdır. Tarih düşüncesi, insanlık tarihi kadar eskiyse de Tarih felsefesi deyimi ilkin 18.yüzyılda ortaya çıkmıştır. Tarih felsefesi, insanlık tarihini eleştirel bir bakışla ele alıp, ilkelerini belirlemeyi amaçlar. İnsanlık tarihinin ilkeleri, tarihin anlamı olup olmadığı sorununu öne çıkarır.
Tarih felsefesi kendi içerisinde ikiye ayrılır. İlki, tarihteki anlam, bütünlük, yasa, amaç gibi sorunları inceleyen tarih metafiziğidir (Spekülatif Tarih Felsefesi). İkincisi. Tarih çalışmalarında ortaya çıkan sorunları, yöntem, bilginin güvenirliliği, açıklama, kanıtlama gibi sorunları konu edinen, analitik tarih felsefesidir. Bizim bu çalışmamız birinci tür tarih felsefesidir.
Tek tanrılı dinler, Musevilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet kendilerine özgü tarih düşünceleri geliştirmişlerdir. Bu dinlerin tarihe en büyük katkıları "insanlık" fikrini tarihin merkezi yapmaları ve bu fikri aşılamış olmalarıdır. Musevi tarih anlayışı, Hıristiyan tarih anlayışına temel olmuştur. Hıristiyan tarih anlayışı da Yeniçağ Avrupa Medeniyetinin tarih anlayışını derinden etkilemiştir. Bize göre de Musevi tarih anlayışı, Hıristiyan tarih anlayışını, bu iki tarih anlayışı da İslam tarih anlayışını büyük oranda etkilemiştir.