Son Evrensel Hükümdar Sultan ıı. Abdulhamid Han

İngiliz tarihçi Arnold Toynbee Batı medeniyeti karşısında İslâm dünyasının pek şansı

olmadığını söyler.

İslam dünyası için iki seçenek vardır. Ya Roma'ya başkaldıran "Zealot" modeli ya da

teslimiyetçi "Herodian" modeli.

Zealotmodelinde yabancı güç karşısına son model silahlarla çıkıp üstün taktiklerle

savaşa giriştiğinde ve bu karşılaşma durumu kötüye gittiğinde kendi geleneksel savaş

taktiklerini titiz şekilde uygulayandır.

Herodianise kendisinden hünerli ve daha iyi silahlanmış birisiyle karşılaştığında

geleneksel savaş taktiklerini bırakarak düşmanın taktik ve silahlarıyla savaşmayı öğrenen

insandır.

Tanzimat ile başlayan bu Herodian yaklaşım Cumhuriyetin ilk yıllarında etkisini iyice

artırmıştır.

Sultan Abdülhamid Hân ise iyice zayıflayan devleti çağın gereklerine uygun bir şekilde

yeniden organize etmeye çalışırken Osmanlı medeniyetinin tarihsel misyonuna sahip

çıkmış, manevi yönden yapmış olduğu değerlendirmeler ile devleti ve milleti derleyip

toparlamaya gayret etmiştir.

Sultan II. Abdülhamid, dünyanın son evrensel hükümdarlığı olan Osmanlı Devleti'ni

mutlak güçle yöneten son Osmanlı padişahıdır. O'nun tahttan indirilmesi esasta

Osmanlı'nın da vedasıydı.