Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi _{II. Meşrutiyet Döneminde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler}

Eser, II. Meşrutiyet Dönemi'ni kurumsal dönüşümler bağlamında ele almakta ve ten-sikat (bürokratik reform, ıslahat veya düzenlemeler) konusu üzerinde ayrıntılı olarak durmaktadır. 1908 yazında tüm devlet dairelerini saran tensikat reformu ile I. Dünya Savaşı'na kadar Osmanlı memurlarının ve kurumlarının nasıl bir süreçten geçtiğine dair kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Bu anlamda elinizdeki eser, son dönem Osmanlı memurlarının iş hayatını tensikat çerçevesinde değerlendirirken, kurumsal ve siyasal değişimlerden ne ölçüde etkilendiğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Yazar, I. Bölümü kaleme alırken son dönem Osmanlı bürokrasisini, Weber'in "yasal-ussal" modeli üzerinden değerlendirmenin zorluğunu göstermek amacı taşımış. Bunu yaparken Weber'in modellerini inşa ettiği Batı tarihinin son üç asrını soyutlaştırmış ve bunları Osmanlı bürokrasisindeki günlük gerçeklerle karşılaştırmış. Bu anlamda araştırmanın sorunsalı, Osmanlı bürokrasisinin "ne olduğu" değil "ne olmadığı" üzerine kurulmuş. Eserin "Osmanlı Memurunun Tensikatla İmtihanı" başlıklı ikinci bölümü ise tamamen tensikat konusuna ayrılmış. Tensikat kelimesi, çok nadir de olsa günümüzde dahi kullanılmakla beraber bu konuda şimdiye kadar yerli ve yabancı literatürde hiçbir çalışma yapılmamış olması nedeniyle, eserin temel dayanakları tümüyle Osmanlı arşivleri ve günlük gazeteler olmuş. III. Bölüm, II. Bölümde anlatılan olayları tamamlamak için kaleme alınmıştır. Tensikat, sadece kadro harici memurları ilgilendiren bir uygulama olmadığı için bu bölümde; kadrolarını koruyan memurların da gerek rütbe, gerekse maaş açısından önemli düzenlemelere tabi tutulduğu anlatılmış. Bahsedilen düzenlemelerin, imparatorluğun sonuna kadar devam ettiği ve Meşrutiyet Dönemi'ne etki eden tüm kurum ve kişilerin onun rengini belirlediği ifade edilmiş. IV. ve son Bölüm, Meşrutiyet Bâb-ı âli'sini daha yakından inceleme kaygısı sonucunda yazıya dökülmüş. Başka nezaretlerin çeşitli şekillerde yine yazar tarafından incelenmiş ve yayınlanmış çalışmalar olması nedeniyle, bu kitaba Dâhiliye Nezareti inceleme nesnesi olarak belirlenmiş ve ilave edilmiş. Dâhiliye Nezareti'ndeki gelişmeler, öncelikle Tensikat Kanunu çerçevesinde işlenmeye, daha sonra da kurum içinde yayınlanan düzenlemelere göre genişletilmeye çalışılmış.