Şehir Coğrafyası

Şehirler, bünyelerinde barındırdıkları yoğun nüfusla birlikte merkezi konumları ile ürettikleri mal ve hizmetlerin çeşitli olması nedeniyle çevresindeki nüfusu da kendilerine bağlayarak, dünyadaki nüfusun çok büyük bir bölümünü doğrudan ya da dolaylı olarak etkilerler. Bu nedenle şehirler, doğası gereği kompleks ve hızla değişen bir yapıya sahiptirler. Bu yüzden Şehirlerin planlanması zor, sorunları da fazla ve çeşitli olmaktadır. 1990'lardan itibaren gittikçe etkisini arttıran küreselleşme de şehirlerin bu yapısını daha da karmaşık hale getirmiştir. Şehirlerin sorunlarının çözümü ve sağlıklı bir şehir gelişiminin sağlanması ancak şehirlerin çok yönlü olarak analiz edilmesiyle mümkündür. Eldeki bu çalışma, uzun bir geçmişe ve hızlı bir değişme sahip olan şehri ve bunu konu alan şehir coğrafyası konularını güncellemeyi ve şehirlerin çok yönlü olarak analiz edilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. İÇİNDEKİLER BÖLÜM I ŞEHİR, ŞEHİR COĞRAFYASI, ŞEHİRLERİN KÖKENİ 1.1. Başlıca Şehir Tanımları 1 1.2. Şehir Coğrafyası Çalışma Alanı 6 1.3. Şehir Coğrafyasında Etkili Olan Başlıca Akımlar 8 1.4. Şehirlerin Kökeni ve Başlıca Teoriler 11 1.4.1. Hidrolik Teori: Şehirleşmenin Çevresel Temelleri 12 1.4.2. Ekonomik Teoriler: Pazaryeri Olarak Şehir 15 1.4.3. Askeri Teoriler: Güç Odağı Olarak Şehir 17 1.4.4. Dini Teoriler: Kutsal Yer Olarak Şehir 18 1.4.5. Anadoluda Şehirlerin Kökeni 19 BÖLÜM II ŞEHİRSEL COĞRAFÎ GÖRÜNÜMLER 2.1. Yunan Şehri 23 2.2. Roma Şehri 25 2.3. Orta Çağ Şehri 28 2.4. İslâm Şehri (Arap Şehri) 30 2.5. Rönesans ve Barok Şehri 34 2.6. Sanayi Şehri 36 2.7. Selçuklu Şehri 38 2.8. Osmanlı Şehri 42 2.9. Kapitalist Şehir 46 2.10. Sömürge Şehri 47 2.11. Küreselleşme/Küresel Şehir 52 2.12. Sosyalist Şehir 60 2.13. Lâtin Amerika Şehri 63 BÖLÜM III ŞEHİRLEŞME, ÖZELLİKLER VE KAVRAMLAR 3.1. Şehirleşme 67 3.2. Şehirleşmeyi Etkileyen Başlıca Faktörler 72 3.2.1. Tarımda Gelişmeler 72 3.2.2. Sanayileşme 72 3.2.3. Ulaşımın Gelişimi 72 3.2.4. Sosyal ve Kültürel Çekicilikler 73 3.2.5. Eğitim Seviyesinin Yükselmesi 73 3.2.6. Doğal Nüfus Artışı 73 3.2.7. Algılama 73 3.2.8. Sosyal Nedenler 74 3.3. Üçüncü Dünya Şehirleşmesi ve Başlıca Özellikler 74 3.4. Çevre Kentleşme (Suburbanization, Banliyöleşme) 83 3.5. Megalopolis 86 3.6. Conurbation (Konürbasyon) 90 3.7. Ecumenopolis (Ökümenopolis) 91 BÖLÜM IV ŞEHİR SİT TİPLERİ, FİZİKÎ ÇEVRE VE ŞEHİR NÜFUSU 4.1. Sit ve Situasyon 93 4.1.1. Savunma Sitleri 95 4.1.2. Ticaret Yolu Sitleri 96 4.2. Şehir ve Fiziksel Çevre 97 4.2.1. Şehir ve Jeoloji 98 4.2.2. Şehir ve Topografya 99 4.2.3. Şehir ve İklim 101 4.2.4. Şehir ve Hidrografya 105 4.2.5. Şehir ve Bitki Örtüsü 106 4.3. Şehir ve Nüfus 107 BÖLÜM V ŞEHİRLERİN MEKÂNI DÜZENLEME ŞEKİLLERİ VE ŞEHİR İÇİ ARAZİ KULLANIM KALIPLARI 5.1. Thünen Modeli 111 5.2. Merkezi Yerler Teorisi (MYT) 115 5.3. Şehir İçi Arazi Kullanım Kalıpları 121 5.3.1. Ortak Merkezli Çemberler Modeli (Şikago Ekolü) 121 5.3.2. Sektör (Işınsal Dilimler) Modeli 124 5.3.3. Çok Çekirdekli Model 125 BÖLÜM VI FONKSİYON KAVRAMI, FONKSİYONEL SINIFLANDIRMA VE ŞEHİRSEL FONKSİYONLAR 6.1. Fonksiyon Kavramı 131 6.2. Şehirlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması 132 6.3. Başlıca Şehirsel Fonksiyonlar 139 6.3.1. İdarî Fonksiyon 139 6.3.2. Kültürel Fonksiyonlar 142 6.3.3. Sanayi Fonksiyonu 147 6.3.4. Ticaret Fonksiyonu 151 6.3.5. Ulaşım Fonksiyonu 162 6.3.5.1. Kara Ulaşımı 163 6.3.5.1.1. Kara Yolu Ulaşımı 163 6.3.5.2. Demir Yolu Ulaşımı 166 6.3.5.3. Haberleşme 168 6.3.6. Turizm ve Rekreasyon Fonksiyonu 169 6.3.7. Güvenlik Fonksiyonu 177 6.3.8. Sağlık fonksiyonu 188 6.3.9. Tarım Fonksiyonu 190 6.3.10. Mezarlıklar 192 6.3.11. Şehir ve Etki Sahası 194 BÖLÜM VII ŞEHİR VE ALGI KAYNAKÇA 211