Şah Mâyil ile Âbugüneş Hikâyesi

Şah Mâyil ile Âbugüneş hikâyesi, Çukurova yöresi halk hikâyeciliği geleneğinin önemli verimlerinden biridir. Güney Anadolu Türkmenlerinin bütüncül Türk kültür ekolojisini örnekleyen ve besleyen zengin folklorik birikimi içinde "yaşadığı rivayet olunan âşıklardan" biri olan Şah Mayıl (Bey Mayıl) adına üretilen büyük türkülü hikâyesi bu monografik çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. İlk defa Hüdaî'nin 19 yüzyıla ait olduğu düşünülen Şirin-nâme adlı eserinde bahsedilen Şah Mâyil ile Âbugüneş hikâyesi; Ali Rıza Yalgın'ın Çukurova yöresinden derleyerek Tarsus gazetesinin 1923 yılı Şubat-Mart aylarındaki baskılarında sekiz kısımlık tefrika hâlinde yayımladığı yazı dizisiyle umuma tanıtılmıştır. Çukurova'da büyük türkülü hikâye olarak hâlâ yaşamakta olan Şah Mâyil ile Âbugüneş hikâyesi pek çok bakımdan Şah İsmail hikâyesi ile benzerlik gösterir. Başkahramanların adından başlayarak hikâyelerin olay örgüsü, motifleri ve kimi türküleri ile bir çeşitleme ortaya çıkarıldığı söylenebilir. Anlatı bağlamında Şah İsmail hikâyesinin yakın bir çeşitlemesi olan ancak nazım kısımları (türküleri) bakımından orijinal olan Şah Mâyil ile Âbugüneş hikâyesi "aşk konulu" bir halk hikâyesidir. Çukurova'da, özellikle Gavurdağı dolaylarında Türkmen âşıklarının dilinde çağdan çağa aktarılan bu hikâye "yaşadıkları rivayet olunan âşıkların romanlaşmış hayatları" başlığına dâhil edilebilir. Şah Mâyil ile Âbugüneş hikâyesinin tek el yazması örneği Millî Kütüphane arşivinde bulunmaktadır. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi koleksiyonuna ait olan söz konusu metin bozuk bir hat ve imlayla yazılmıştır. Metnin istinsah tarihi, mecmua içindeki 1260 [1844] yılına ait bir vefat kaydından hareketle 19 yüzyılın ikinci yarısı hatta sonu olarak tarafımızdan tespit edilmiştir. Bu metinde 202 adet dörtlük yer almaktadır. Şiirlerin başındaki kısa açıklayıcı cümleler Şah Mâyil ile Âbugüneş hikâyesinin epizotlarını takdim eder niteliktedir.