Osmanlı Belgelerinde İhtidâ Kavramı ve Mühtedîler

Osmanlı Devleti, farklı milliyet ve dinlerin çeşitli örf ve âdetlerine sahip mensuplarına yaklaşık altı yüz yıl boyunca bir arada yaşayabilecekleri bir ortam sağlamıştır. Bu ortamda hâkim unsur Müslümanlardan oluştuğu için, zaman zaman diğer din mensuplarından din değiştirerek Müslümanlığı tercih edenler de olmuştur. Bu olay İhtidâ olarak adlandırılır ve dininden dönenlere de Mühtedî (Dönme) denir. İhtidâların sebepleri, süreci, mühtedînin sonraki durumlarının incelenebilmesi ve bu alandaki araştırmalar için, başta Osmanlı Şer'iye Sicilleri olmak üzere Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki belgeler, önemli bilgiler içermektedir. Bu mütevazı çalışmanın son bölümünde, Osmanlı toplumunda önemli işler yapmış, Osmanlı beyleri, pâdişahları ve sultanları üzerinde etkili olmuş devlet adamları ile Osmanlı sarayında kadın efendi veya vâlide sultan olarak önemli rolleri görülen mühtedîlerden örnekler verilmiştir. Bunlara, gerek icraatı gerekse eserleri ile Osmanlı tarihinde iz bırakmış bazı mühtedî ilim adamları da eklenmiştir. Kuşkusuz altı yüz yıllık Osmanlı tarihi göz önüne alınınca mühtedîlerin sayısı çok fazla olup burada verilenlerle sınırlı değildir. Biz bu çalışmayla konuya biraz açıklık getirmek istedik. (Tanıtım bülteninden)