Orta Doğu'da Kültürel Geçişler

Bu kitaptaki makaleler, Aralık 1989´da The American University School of International Service´de, üniversitenin İslâm Çalışmaları Kürsüsü tarafından düzenlenen bir konferansın ürünüdür. Konferans, katılımcılara gönderilen davet programında İslâm dünyasında "mevcut görüş" incelemesi diye tarif edilen şeyi ele almayı amaçlıyordu. Konferansı düzenleyenler, İslâm kültür sahasındaki çağdaş entelektüel repertuarın karakteristiği olan sürekli fikir ödünç alma, değiştirme, reddetme ve yeniden inşa etmenin daha dağınık sürecini kavramaya giriştikleri için "görüş"ün "fikirler"den daha iyi bir kavram olduğuna inandılar. İslâm çok geniş bir alana yayılmış olmasına rağmen, her yerde, kısmen bilinçli ya da bilinçsizce veyahut istemeyerek Batı´nın kimi model ve şablonlarını devralarak ve kısmen de onları reddederek bir Müslüman kültürel çerçeve içinde yeniden düzenlemek suretiyle Batı kültürünün ürünlerini okuma, dinleme ve incelemeyi gerektiren zorlu bir görevle meşgul olduğu izlenimini vermektedir. Bu sürecin çarpıcı bir örneği, Batı kökenli eşitlikçi ekonomik sistemlerin İran Şii söylemiyle bütünleştirilme yöntemlerinde görülebilir. Ayetullah Mahmud Talekani´nin İslâm ve Mülkiyet, Ayetullah Bakır Sadr´ın Ekonomimiz ve Ebul Hasan Beni Sadr´ın Birlik Ekonomisi bu türde çalışmalardır. Ancak genel eğilim, değişik kisveler altında yeniden görünür; Batı´da gelişmiş olan doğa bilimleri alanında çalışmayı teşvik ederken, Batı´nın "materyalizm"i olarak gördüğü şeyle savaşan Said Nursi´nin görüşlerinde su yüzüne çıkar. Bu eğilim, Cafer Şeyh İdris´e göre, Aydınlanma fikirleriyle uygunluk içinde ve hattâ Sudanlı köktendinci Hasan Turabi tarafından yapılmış daha üstü kapalı, ideal-tipik İslâm tanımında ortaya çıkan Tanrı´nın vekili şeklindeki İslâm´ın insan anlayışını yeniden düzenleyen Müslüman ileri gelenlerinin söylemindeki ilk aşamayı oluşturur. Çağdaş dünyada İslâm´ı anlamak için irdelemek zorunda olduğumuz şey bu "karışım"dır; "arındırılmış" bir İslâm anlayışına -Müslüman reformcuların amacına- yaklaşmaya çalışmak bizi sadece bu ilerleyişte bir yere kadar taşır. ... -Şerif Mardin (Kitabın giriş bölümünden alıntı) İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR GİRİŞ Şerif Mardin Birinci Bölüm Anayasalar ve Politik Düzen Mücadelesi: Politik Geleneğin Modernleşmesi Üzerine Bir Çalışma Said Emir Ercümend İkinci Bölüm Yeni İngiltere Püritenliği ve Orta Doğu´da Liberal Eğitim: Bir Kültür Nakli Olarak Beyrut Amerikan Üniversitesi Samir Khalaf Üçüncü Bölüm Hasan Hanefi´nin Arap-Müslüman Dünyasında Özgürlüğün Bulunmayışı Hakkındaki Görüşlerine Dair Bir Eleştiri Richard K. Khuri Dördüncü Bölüm Bir İslâmi Uyanış Edebiyatı Mı': Şeyh Kişk´in Otobiyografisi Fedwa Malti-Douglas Beşinci Bölüm Seyyid Kutub: Felsefenin Sefaleti ve İslâm Geleneğinin Korunması Shahrough Akhavi Altıncı Bölüm Müslüman Aydın ve Okuyucuları: Türkiye Cumhuriyeti´ndeki İnananlar Arasında Yeni Bir Yazar ve Okur Biçimi Michael E. Meeker Yedinci Bölüm Kültürel Değişme ve Aydın: Necip Fazıl ve Nakşibendi Şerif Mardin Sekizinci Bölüm Türkiye´de İslâm ve Uluslararası İlişkiler Sabri Sayarı Dokuzuncu Bölüm Türkiye´de Popüler Kültür, Devlet İdeolojisi ve Ulusal Kimlik: Arabesk Polemiği Irene Markoff Onuncu Bölüm İran´da Devrim Sonrası Düşüncenin Hegel, Heidegger ve Popper ile Karşılaşması Mehrzad Boroujerdi Kaynakça Yazarlar Hakkında Dizin