Modernliğin Vicdanı

İskender Savaşır, Modernliğin Vicdanında yer alan dokuz denemesinde, modernliği Picasso, Braque, Cézanne, Kokoschka, Monet gibi ressamların tablolarından; Descartes, Kant ve Heideggerin yazılarından; Kavafisin şiirlerinden ve Balzac, Flaubert, Stendhal, Joyce, Woolf, Tolstoy gibi romancıların eserlerinden yola çıkarak sorguluyor. Modernizmi, modernizmleri soruştururken, sonrasından çok, öncesine bakıyor Savaşır. Ve bu da ona modernizmi bir zafer olarak değil (ancak sonradan ilan edilebilecek bir zafer olarak bile değil) bir zemin kaybı olarak görme imkânı veriyor. Bu, başlangıçta hiçbir şey kesin değildi diyen iyi niyetli modernistlerinkinden daha kaygılı bir bakış. Başlarken birçok şey aslında belliydi ve hiç de iyi değildi, diyor Savaşır. Habermas ile Frankfurt Toplumsal Araştırmalar Enstitüsündeki selefi Adorno arasındaki fark, Savaşırın yaklaşımına da ışık tutabilir: Habermas, modernliğin tam içinde patlak veren faşizm, fundamentalizm, militarizm gibi çarpık olguları Aydınlanmanın bütünlenmemiş olmasına bağlar; Adorno içinse Aydınlanmanın kendi çelişkilerinin, başından beri varolan çarpıklık ve körlüklerinin ifadesidir bunlar. Bu paralellikten pek hoşlanmayacağını, çünkü Adornoya iyi gözle bakmadığını bilsem de ısrar edeceğim: Adorno gibi Savaşır da modernliğin (ve Aydınlanmanın) toptan, dolaysız bir inkârına savrulmaktan kaçınmaktadır. -ORHAN KOÇAK