Metafizik

Felsefe tarihinin en büyük filozoflarından biri Aristoteles ise, Aristoteles'in de tartışmasız en önemli ve tarih boyunca gerek Batı Hıristiyan gerekse Doğu İslâm düşüncesi üzerinde en geniş kapsamlı etkide bulunmuş eserlerinden biri Metafizik'tir. Bir sonraki bölümde ayrıntılı olarak sergileneceği üzere bu esere şimdiye kadar içlerinde Fârâbî, İbni Rüşt, St. Thomas, Albertus Magnus gibi birinci sınıf filozoflar da olmak üzere sayısız düşünür ve yazarlar tarafından küçüklü, büyüklü sayısız şerh, haşiye, açıklama yazılmış ve üzerinde de en büyük sayıda araştırma ve inceleme yapılmıştır. Esas itibariyle Aristoteles'in varlık öğretisi (ontoloji) ve tanrıbilimini (teoloji) içeren bu eser, ayrıca bize onun kuvve-fiil öğretisi, dört neden kuramı, bilimler sınıflaması, bilim anlayışı vb. gibi çeşitli önemli konular hakkındaki görüşlerini sergilemektedir. Bunun dışında onda Aristoteles'in Platon'un idealar kuramının son derece geniş ve ayrıntılı bir eleştirisini, yine Platon'un hayatının son döneminde sergilediği ve öğrencileri -özellikle Speusippos ve Ksenokrates- tarafından savunulduğu şekliyle son öğretisi, yani ideaları sayılar olarak göz önüne almaya doğru giden ve bir metamatematik olarak değerlendirilmesi uygun olan öğretisi hakkında da emsalsiz değerde bilgilerle karşılaşmaktayız.