Merkez Bankalarının Eurosistem'e Entegrasyonu _{TCMB'nin Bağımsızlığı Üzerine Bir Değerlendirme}

MERKEZ BANKALARININ EUROSİSTEME ENTEGRASYONU TCMB NİN BAĞIMSIZLIĞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME DR. VEDAT CENGİZ ÖNSÖZ Dünya ekonomilerinde bütünleşme yönünde ortaya çıkan gelişmelere paralel olarak merkez bankacılığı alanında da önemli değişiklikler olmuştur. Merkez bankaları kapsamlı bir yeniden düzenleme içerisinde girmiş ve bağımsız dünya çapından ilerleme kaybetmiştir. Şüphesiz bunda Avrupa Merkez Bankasının kurulması etkili olmuştur. Avrupa Merkez Bankasının kendisine verilen görev ve yetkilileri etkin bir şekilde yerine getirebilmesi politik otoritelerden bağımsız olmasıyla mümkündür. Yine Avrupa Merkez Bankası ile birlikte Eurosistemi oluşturan Ulusal Merkez Bankalarının Da bağımsız olmaları gerekmektedir. Zira tek para politikasının oluşturulması ve uygulanmasına aktif bir şekilde katılan Ulusal Merkez Bankaları arasındaki bütünlük ve uyum ancak bağımsız olmaları halinde sağlanabilir. Bu nedenle Avrupa Merkez Bankasının bağımsızlığı Maastricht Anlaşması ile güvence altına alınmış ve Eurosisteme entegrasyon ile Ulusal Merkez Bankalarının bağımsızlık kriterleni gerçekleştirmeleri ön görülmüştür. Avrupa Birliği ile bütünleşme çabası içerisin de olan Türkiyenin de nihai amacı tam üyeliktir. Kronik enflasyon sorununu uzun bir süre çözemeyen Türkiye, Merkez bankacılığı alanında dünyada yaşanan yeni gelişmeler ve Avrupa Birliği Normlarına uyumu dikkate alarak 25 Nisan 2001 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanununda değişiklik yapmıştır. Bu değişiklikler sonucunda banka bağımsızlık kazanmıştır Bu çalışma Avrupa Birliğine tam üyeliği hedefleyen ve dolayısıyla Eurosisteme entegre olmak isteyen Ulusal Merkez Bankalarının, gerçekleştirmesi gereken düzenlemeleri bağımsızlık çerçevesinde ele almakta ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının bu açıdan değerlendirmektedir. Çalışma büyük ölçüde Avrupa Merkez Bankasının yayınlarına dayanmaktadır. Avrupa Merkez Bankası tarafından hazırlanan aylık raporlar ve bu raporlarda yer alan makaleler, yıllık raporlar ve yakınlaşma raporları çok sayıda dillere çevrilerek yayınlanmaktadır. Konuyla ilgilenenler www.hcb.int. Sitesinde aynı kaynağı farklı dillerde ulaşabilmektedir. Bu çalışma hazırlanırken büyük ölçüde yukarıda belirtilen yayınların hem Almanca hem de İngilizce olanlarına ulaşılmış, ancak karmaşıklığa yer vermemek adına sadece İngilizce yayınlar kaynakça da gösterilmiştir. Merkez bankasının bağımsızlığı konusunu Eurosisteme uyum açısında inceleyen bu çalışmanın ilgilenenlere faydalı olacağını umuyorum. İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EUROSİSTEM 1.1. Ekonomik ve Parasal Birliğe Giden Süreç 1.1.1.Ekonomik ve Parasal Birliğin Aşamaları 1.1.2. Avrupa Para Enstitüsü'nün Rolü 1.2. Eurosistem'in Kurumsal Yapısı 1.3. Eurosistem'in Hedefi vew Görevleri 1.4. Eurosistem'in Para Politikası Stratejisi 1.4.1.Öncelikli Hedef Fiyat İstikrarı 1.4.2. Para Politikası Stratejisinin İki Sütunu 1.4.2.1. Parasal Analiz 1.4.2.2. İktisadi Analiz 1.5.Eurosistem 'in Para Politikası Araçları 1.5.1.Açık Piyasa İşlemleri 1.5.2. Sürekli Kolaylıklar 1.5.3. Minimum Rezerv Politikası İKİNCİ BÖLÜM MERKEZ BANKASININ BAĞIMSIZLIĞI VE EUROSİSTEM 2.1. Merkez Bankasının Bağımsızlığı 2.1.1. Merkez Bankasının Bağımszlığının Tanımı ve Türleri 2.1.2. Merkez Bankası Bağımsızlığının Gerekçeleri 2.1.2.1. Bağımsızlık ve Enfyasyon İlişkisi 2.1.2.2. Teorik Gerekçeler 2.3. Eurosistem'in Bağımsızlık Düzeyi 2.3.1. Merkez Bankası Bağımsızlığının ölçümü 2.3.2. Avrupa Merkez Bankası'nın Bağımsızlık Düzeyi 2.4. Eurosistem'in Hesap Verebilirliği 2.4.1. Bağımsızlık ve Hesap Verebilirlik 2.4.2. Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik ÜÇÜNCÜ BÖLÜM EUROSİSTEM'E ENTEGRASYON VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ MERKEZ BANKASI'NIN BAĞIMSIZLIĞI 3.1. Ulusal Merkez Bankalarının Eurosistem'e Entegrasyonu 3.1.1. Avrupa Birliğ^'ne Katılım Süreci ve Entegrasyonu 3.1.2. Katılım Sürecinde Eorusistem'in Rolü 3.1.3. Yasal Entegrasyon ve Uyumlulaştırma 3.1.4. Eurosistem'e Entegrasyon ve Ulusal Merkez Bankalarının Bağımsızlığı 3.2. Avrupa Merkez Bankası Sistemi'ne Uyum Kriterleri Açısından Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın Bağımsızlığı 3.2.1. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve Bağımsızlığı 3.2.2. Bağımsızlık Türleri ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın Avrupa Merkez Bankası Sistemi'ne Uyumu 3.2.2.1.Fonsiyonel Bağımsızlık 3.2.2.2. Kurumsal Bağımsızlık 3.2.2.3. Personel Bağımsızlık 3.2.2.4. Finansal Bağımsızlık 3.2.3.Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası'nın Bağımsızlıklarının Karşılaştırlması SONUÇ KAYNAKÇA