Mekteplerde Ahlak Eğitim ve Öğretimi (1839 - 1923)

Osmanlı eğitim sisteminde 18. yüzyılda başlayan modernleşme çalışmalarının Tanzimatla birlikte ivme kazandığı bilinmektedir. Tanzimatın ilanını takip eden yıllarda Batılılaşmanın ancak eğitimle gerçekleşebileceği düşüncesi ile Batı tarzında mekteplerin açılması, mektep programlarında değişikliklere gidilmesi ve eğitim-öğretim usullerinde yenilikler yapılması, dönemin eğitim politikası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu süreçte mektep programlarına yeni derslerin ilave edildiği; mekteplerde din derslerinden bağımsız ahlâk derslerinin okutulduğu ve çok sayıda ahlâk ders kitabının kaleme alındığı görülmektedir.

Bu çalışma ile öncelikle Tanzimattan Cumhuriyete kadar Osmanlı örgün eğitim kurumlarında müstakil bir ders olarak okutulan ahlâk dersinin mektep programlarında yer alma süreci, kaynaklara doğrudan ulaşılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ardından ahlâk derslerinde okutulan eserlerin belirlenmesi ve bu kitaplardan bir kısmının şekil, muhteva ve yöntem açısından tanıtılması esas alınmıştır. Ayrıca Tanzimat sonrası Osmanlı düşünce hayatında ahlâkın kaynağı, öğretim konusu yapılıp yapılamayacağı, ahlâkın eğitimle değişmesinin imkânı gibi teorik konular etrafında başlayan ve II. Meşrutiyet döneminde artarak devam eden tartışmalara, mektep programlarındaki ahlâk derslerinin tarihî süreci ve ahlâk ders kitapları hakkında verilen bilgilerle ışık tutulmaya çalışılmıştır. Bunlara ilaveten araştırmacılara, Tanzimattan Cumhuriyete kadar mekteplerde okutulan ahlâk dersi ile günümüzde ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında yer alan Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersini mukayese etme imkanı sunulmuştur.