Maraşta Ermeni Siyasi Faaliyetleri

Osmanlı tarihi araştırmacıları yıllarca Osmanlı Devletine tâbi olarak yaşamış Ermeniler üzerine çalışmalar yapmaktadırlar. Son on yıldır, Ermeniler üzerinde bazı bölgesel araştırmalar da yapılmaya başlanmıştır. Erdal İlter, Zeytun Ermenileri konusunda telif bir eser hazırlamış, ancak bu eser yazarın da ifade ettiği üzere, arşiv belgelerine dayandırılmamıştır. Yazarımız Doç. Dr. Ahmet Eyicil eserinde, Maraş ve Zeytun bölgesinde yaşamış Ermenilerin 1845 - 1915 yılları arasında yapmış oldukları siyasî faaliyetleri ve isyanları ayrıntılı bir şekilde incelemiştir. Bu dönemde Maraşta meydana gelen Ermeni olaylarının sebep ve sonuçları yazarın Osmanlı Arşivlerinde yapmış olduğu bilimsel bir araştırma neticesinde aydınlatılmıştır. Yazar, kendi ifadesi ile çalışmasında öznel yazılardan kaçınmış, eserinde yalnızca özgün belgeleri kullanmıştır. Kitaptan alıntılar sunuyoruz: ... Maraştaki Protestan Hristiyanlar, kendilerine Ermenilerce yapılan bu zülmü ve maruz kaldıkları haksızlıkların önlenmesi konusunu, 14 Temmuz 1852de İstanbula bildirdiler. Protestanlar dilekçelerinde, huzurlarınınn sağlanmasını, Katolik Ermenilerin ayinlerine engel olmamasını, işlerine başkası tarafından müdahale edilmemesini ve Ermenilerin zulümlerine karşı kendilerine yardım edilmesini istediler... (sayfa 43) ...Hınçak Cemiyeti, Atina ve Londra şehirlerinin yanı sıra Avrupada birçok şehirde üyeleri vasıtasıyla faaliyetlerini sürdürdü. Ermeni ihtilâlci Hınçak Cemiyeti Üyesi Karakin Çinciyan Amerika, Romanya ve Bulgaristan gibi ülkelerde Ermeniler adına çalışmalar yaptı ve Amerikanın Boston şehrinde Tesayin-i Habere Niyansi adında bir gazete çıkardı. Ülke ülke gezen Karakin Çinciyan 22 Aralık 1902 Salı akşamı Sofyada bulunan Ermeni Kilisesinde konuşma yaptı, bunun dışında diğer özel yerlerde yapılan toplantılarda da çeşitli konularda açıklamalarda bulundu. Özel toplantıya gizlice ajan olarak gönderilen muhabirin bildirdiğine göre toplantıya çok az sayıda Turuşak Komitesine mensup Ermeni geldi ve bunlar Çinciyanın konuşmasını dinlemek istemediler.. (sayfa 158) ... Berlin Muahedesinden sonra Ermeniler, açtıkları okullar ve Avrupada çıkarılan gazeteler vasıtasıyla Ermenilerin iskân edildiği yerlerde, Adanalı Murat ve arkadaşlarının teşvikiyle Ermenileri her an isyana hazır duruma getirdiler.. (sayfa 191) Doç. Dr. Ahmet Eyicilin hazırlamış olduğu bu eserin okuyuculara, o dönem hakkında doyurucu ve tarafsız bilgiler sunacağına inanıyoruz.