Kitabü'l-Haraç

Tercumesini sunduğumuz bu kitap, isminden de anlaşılacağı uzere bir vergi kitabı olması gerekir. Zira haraç bilhassa gayrimuslimlerden alınan verginin adıdır. Fakat kitabın muhtevası tetkik edildiği zaman görulecektir ki Kitâbu'l-Harâç, unlu Abbasî Halifesi Hârûnurreşîd devrine kadar gelen İslam devletinin iktisadını ve maliyesini içine almaktadır. Kitapta hemen hemen butun iktisadi konulara temas edilmiştir. Devlet gelirleri, beytulmal (hazine), devlet masrafları, harcamaların nasıl yapılacağı, vergi mevzusu ve çeşitleri, vergi adaleti, millî gelirin adil bir şekilde böluşumu, vergilerin tahsil şekilleri, vergi mukellefi ile devlet arasındaki munasebetler, amme hizmetleri ve hukukuna dair bazı meseleler, sosyal guvenlik ve sosyal dayanışma, iktisat politikası, para birimleri, enflasyon, devaluasyon, fiyat istikrarı gibi bugun daha fazla açıklığa kavuşmuş olan konular, o devrin ihtiyaçları ve ilmî anlayışına göre işlenmiştir. İktisadi ve mali meselelerin ana hatları çizilmiş ve esas prensipleri vazedilmiştir.