Kişisel Verilerin Korunması

Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler, bir yandan kişisel verilerin toplanmasını ve paylaşılmasını kolaylaş­tırmış, diğer yandan da, bireylerin kişisel verilerinin korunması hak-kının hukuka aykırı şekilde ihlal edilmesine yol açmıştır. Özellikle bilgisayar teknolojisi ve internetin kullanımının küresel anlamda yay­gınlaşması, kişisel verilerin yalnızca ulusal değil aynı zamanda ulus­lararası düzeyde korunması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır.



Türk Hukukunda halen kişisel verilerin korunmasına ilişkin özel bir kanun bulunmamasına karşın, çeşitli yasal düzenlemelerde kişisel verilerin korunmasına ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Bununla bir­likte, 12 Eylül 2010 tarihinde halkoyuna sunulan Anayasa değişikliği ile kişisel verilerin korunması hakkı anayasal bir hak olarak güvence altına alınmıştır.



Devlet, gerek yasalarla kendisine verilen yükümlülükleri yerine getirmek, gerekse idare örgütü altında, kurum ve kuruluşlarıyla kamu hizmetini daha iyi yürütebilmek amacıyla bireylerin kişisel verilerine gereksinim duymaktadır. Bu gereksinimle birlikte, Devlet kurumları­nın, bireylerin kişisel verilerini keyfi biçimde tutmalarının ve bunları amaçlan dışında kullanmalarının önüne geçilmesi, bireyin kişiliğinin serbestçe geliştirilmesinin teminatı olduğu gibi, hukuk devleti ilkesi­nin de gereğidir.



Bir hukuk devletinde hukuka uygun hareket etmekle yükümlü idare, bireyin kendisiyle ilgili kişisel verileri hakkında kişiyi bilgilen­dirmekten, bu verilere erişimi kolaylaştırmaktan sorumlu olduğu gibi, kişinin başvurması üzerine hakkında tutulan yanlış bilginin düzeltil­mesinden veya silinmesinden de sorumludur.



Tüm bu açıklamalardan dolayı, kişisel veri kavramı, kişisel verile­rin korunmasının nedenleri, kişisel verilerin korunması hakkı, kişisel verilerin korunması hukukundaki temel ilkeler, kişisel verilerin ko­runmasının tarihsel gelişimi ve uluslararası düzenlemeler ile kişisel verilerin korunması hakkının idare tarafından ihlali nedeniyle yapıla­cak yargısal denetim bu kitabın konusunu oluşturmaktadır.



Bu çalışma ile, karşılaştırmalı hukukun da değerlendirilmesiyle, hukuk devleti ilkesinin gereği ve anayasayla güvence altına alman ki­şisel verilerin korunması hakkı kapsamında kamu idarelerinin, belirli amaçla ve bu amaç için toplamış oldukları kişisel verileri hukuka uy­gun olarak kullanmakla ve kişilerin kendi verilerine erişimini sağla­makla yükümlü olduklarının, bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde yapılan yargısal denetime ilişkin örneklerin ortaya konulması amaçlanmıştır.



Kitabın birinci bölümünde, kişisel veri ile ilgili bazı temel kav­ramlar üzerinde durularak, kişisel verilerin korunmasının nedenleri, kişisel verilerin korunması hakkı ve bu hakkın kişilik hakkı içindeki yeri hakkında bilgi verilecektir. Yine bu bölümde, kişisel verilerin ko­runması hakkının insan hakları açısından değerlendirmesi yapılarak, bu hakkın; özel hayatın gizliliği hakkı, insan onuru, düşünceyi açık­lama özgürlüğü, özel haberleşmenin gizliliği, vicdan, din ve inanç öz­gürlüğü hakkı ile arasındaki ilişki anlatılmaya çalışılacaktır.



İkinci bölümde, kişisel verilerin korunması hukukundaki temel ilkelere yer verilerek, bu ilkeler esasa ve usule ilişkin olmak üzere iki­li bir ayrımla anlatılacaktır. Yine bu bölümde, kişisel verilerin işlen­mesinde hukuka uygunluk sebepleri ve ölçülülük ilkesi ile bağımsız kontrol organlarının denetimi üzerinde durulacaktır.



Üçüncü bölümde, kişisel verilerin korunmasının tarihsel gelişimi ile OECD, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği hak­kında kısa bilgi verilerek, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere anılan kurumlar tarafın­dan hazırlanan kişisel verilerin korunmasıyla ilgili OECD ve BM Reh­ber İlkeleri, 108 sayılı Avrupa Konseyi Sözleşmesi ve 95/46/EC sayılı Kişisel Verilerin Korunması Direktifi ele alınacaktır.



Kitabın dördüncü ve son bölümünde, önce Türkiye uygulamasın­da kişisel verilerin korunmasına ilişkin anayasal düzenleme ile çeşitli kanunlarda yer alan düzenlemeler belirtilecektir. Bu açıklamalardan sonra hukuk devleti ilkesinin ve idarenin yargısal denetiminin önemi ışığında, kişisel verilerin korunması hakkının idare tarafından ihlali durumunda gerçekleştirilen yargısal denetimin gösterdiği özellikler ortaya konularak tartışma konusu yapılacaktır.



Yine son bölümde, kişisel verilerin korunması hakkının ihlali ha­linde idarenin hukuki sorumluluğu belirlenerek, bu konuda açılmış davalara ilişkin örnek Danıştay kararları ve aynı zamanda konuyla il­gili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) kararları da belirtilerek karşılaştırmalı hukuk çerçevesinde konunun daha iyi anlaşılmasına çalışılacaktır.



Bireyin temel hak ve özgürlüklerinin korunmasında uluslararası standartlar koymaya çalışan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, aynı zamanda, Anayasanın 90. maddesi gereği ulusal mevzuatımızın bir parçası haline gelen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi(AİHS)'nin uy­gulayıcısı ve Sözleşmeye taraf olan devletlerde uygulanmasının ta­kipçisidir. Bu itibarla, AİHM'in kişisel verilerin korunması hakkına yönelik yaklaşımı, söz konusu hakkın ihlali nedeniyle açılabilecek davalarda ulusal mahkemelere ışık tutacaktır.