Kadim Türk Yurdu Fergana Vadisi ve Büyük Güçlerin Hakimiyet Mücadelesi

Fergana Vadisi, kuzeyden Tanrı Dağları'nın Çotkal silsilesiyle, kuzey doğudan Fergana
Dağları'yla, güney yönünden Alay ve Türkistan Dağları'yla çevrilmiş korunaklı bir yerdir.
Tarihi süreçte İskitler, Moğollar, Sartlar, Soğdlar gibi birçok kavimlerin yaşadığı Fergana
Vadisi'nde, Göktürkler zamanında Türk halklarının sayısında yoğun bir artışın olduğu
kaynaklardan bilinmektedir. Vadi, XVI. yüzyıldan XVIII. yüzyılın başlarına kadar Buhara
Hanlığı'na bağlı olarak kalmıştır. XVIII. yüzyılda Hokand Hanlığı'nın kurulmasıyla el değiştiren
vadi, Buhara ve Hokand Hanlıkları arasında sık sık mücadele sahası olmuştur.
Birbirleriyle mücadeleye tutuşan Türkistan Hanlıkları, etraflarını saran Rusya gibi büyük
devletlerin politikalarını fark edememişlerdir. Bu mücadeleler onların güç kaybetmelerine ve
ellerinde olanı da yitirmelerine sebep olmuştur. Hindistan'daki sömürülerini korumak için
yoğun bir diplomasi mücadelesi veren İngiltere, Rusya'nın yayılma siyasetinin karşısındaki en
dikkat çeken muhalefetti. İki büyük güç arasındaki "Gölgeler Oyunu"nun kazananı Rusya
olmuştur. İngiltere ise Afganistan'ın tampon bölge olmasından duyduğu memnuniyet ile
Rusya'nın yayılma siyasetine göz yummuştur.
Bölge tarihine baktığımız zaman, Fergana Vadisi'nde Türk kültürü ve İslam medeniyetinin
hâkim durumda olduğu görülmektedir. İslâm kültürü ve tarikatları, vadide yoğun bir şekilde
varlığını yüzyıllarca sürdürmüştür. Hatta bölgede, zaman zaman tarikatlar siyasette belirleyici
bir unsur olmuştur.