Ka'Be - Name

Bu kitap, 18. yüzyılda kaleme alınmış Kaʻbe-nâme adlı manzum bir eser üzerindeki
incelemelerimizi ve bu konu çerçevesinde yaptığımız araştırmaları ihtiva etmektedir. Kaʻbe-
nâme Kaʻbe'nin tarihinin, özelliklerinin ve Kaʻbe ile ilgili inanışların şiir formunda
anlatıldığı bir mesnevidir. Bu manzume, Hicrî 1131 (Milâdî 1718/1719) yılında kaleme
alınmıştır. Eserin yazarı Safî mahlasını kullanan Mustafa efendidir. Edirne doğumlu olan
şairin hayatı ve eserleri hakkında bilinenler çok kısıtlıdır. Mevcut çalışmalarda yer alan bu
bilgilere göre onun dîvân-ı hümâyûn kâtiplerinden olduğu, lakabının da halk arasında
Tavîlebaşı Mustafâ olarak bilindiği belirtilmekte ve tezkirelerde ismi geçmeyen bir şair
olduğu konusunda fikir birliği bulunmaktadır. Ancak yaptığımız araştırmalar bizi, bazı
biyografik kaynaklarda ve tezkirelerde Safî'nin farklı bir isimle yer aldığı sonucuna
ulaştırmış; bu durum, kitabımızda gerekçeleri ile ortaya konulmuştur.
Bu kitap, giriş ve dört ana bölümden oluşmaktadır. Üç kısımdan oluşan giriş
bölümünde öncelikle Kaʻbe'nin sözlük ve terim anlamı üzerinde durulmuş ardından Kur'ân-ı
Kerim'de geçen diğer isimlerinden bahsedilmiştir. İkinci olarak Hacerü'-l-Esved, Hicr,
Hatîm, Mîzâb-ı Kaʻbe, Makâm-ı İbrahim, Zemzem, Zemzem Kuyusu, Safâ-Merve ve Beyt-i
Ma'mûr gibi Kaʻbe ile ilgili hususlar hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında ise Türk
edebiyatında Kaʻbe konusunun işlenişi hakkında özet olarak bilgi verilmiş ve Kaʻbe
mevzusuyla ilgili eserlerden bahsedilmiştir. Kitabımızın birinci ana bölümü, "Şairle İlgili
Bilgiler" başlığı etrafında toplanan beş kısımdan oluşmaktadır. Bu bölümde şairin hayatı ve
eserleri hakkında yaptığımız incelemeler neticesinde ulaşılan bilgilere yer verilmiştir. İkinci
ana bölümde "Eserin Tanıtımıyla İlgili Bilgiler" üst başlığı etrafında toplanan dört alt başlık
yer almaktadır. Bu kısımlarda "Eser adı", "Beyit sayısı", "Yazılış tarihi" ve "Nüsha bilgisi"
gibi başlıklar altında eserin tanıtımıyla ilgili bilgiler bulunmaktadır. Üçüncü ana bölüm
eserin şekil ve muhteva incelemesine ayrılmıştır. Bu kısımda öncelikle eserin nazım şekli,
vezni, aruz kusurları gibi şekle dair özellikleri üzerinde durulmuş; ardından sırasıyla sebeb-i
telif, yazılış şekli/yöntemi, bilgi güvenliği/doğruluğu, zamane şairlerini eleştiri, nasihat,
muhteva ve beyitlere göre muhteva dağılımı gibi başlıklar altında eserin muhtevasıyla ilgili
özelliklerinden bahsedilmiştir. Dördüncü ana ana bölümde ise manzumenin transkripsiyonlu
metni bulunmaktadır. Bu bölümde manzumenin yazı çevirisi yapılırken her beyte numara
verilmiş ve manzume transkripsiyon alfabesine uygun olarak Latin harflerine aktarılmıştır.
Metnin hemen ardından manzume üzerinde yapılacak daha sonraki çalışmalarda kolaylık
sağlaması adına alfabetik sırayla şahıs, mekân ve eser isimlerini muhtevi bir dizin eklenmiştir. Dizinin ardından metnin anlaşılmasını kolaylaştırması düşüncesiyle bir de sözlük
hazırlanmıştır. Çalışmanın en sonunda ise eserin asıl nüshasının tıpkıbasımı yer almaktadır.