İslam Eğitiminde Öğretmen Öğrenci Münasebetleri

İslâm dininde eğitim ve öğretimin çok önemli bir yeri olduğu açıktır. Kur an ve Sünnet te mevcut pek çok âyet ve hadis bunu teyid etmektedir. Günümüzde* hemen herkesçe bilinen "Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?"(ez-Zümer (39), 9) âyeti ile "İlim tahsil etmek, her Müslümana farzdır." hadisi İslâm dininin eğitim ve öğretime verdiği önemi belirttiği gibi, Müslümanların eğitim ve öğretimle olan münasebetlerini de göstermesi bakımından ilgi çekicidir. Hz. Peygamber in eğitim ve öğretimi çeşitli söz ve davranışları ile teşvik ve tavsiyesi yanında "Ben bir öğretmen olarak gönderildim." sözü de öğrenme ve öğretme faaliyetinin önemine açık bir işarettir. Bu özellik, İslâmiyetin kısa sürede hızla yayılmasının da birinci sebebidir. İslâmda öğrenme ve öğretmeye verilen bu ehemmiyet, Müslüman toplumlarda her bakımdan mütekâmil bir eğitim öğretim faaliyetine sebep olmuş, başarılı eğitim müesseseleri kurulmuş, böylece eğitim tarihi esaslı ve teşkilatlı yapıları tanıma imkânına kavuşmuştur denilebilir. İslâm eğitim sistemi ve kurumları mahiyet ve muhteva yönünden eski yeni pek çok eserde tetkik edilmişse de, bu bahis içinde ayrı bir yeri ve önemi bulunan öğretmen- öğrenci münasebetleri meselesi bugüne kadar, sistematik ve mukayeseli bir şekilde araştırılmamıştır. Konunun ehemmiyeti ve günümüzde üzerinde yeterince çalışılmamış olması bizi bu hususta bir araştırmaya sevkeden en büyük âmil olmuştur. Böylece, İslâm eğitimcilerinin eğitimin belli başlı üç rüknünden ikisi olarak ele aldıkları ve belli bir ahenkle yürütülmesini gerekli gördükleri eğitim faaliyetinin öğretmen-öğrenci-veli ye ait kısmından ilk ikisi, yani öğretmen-öğrenci münasebetleri çalışmamızın esasını teşkil etmiştir. Üç bölüm olan araştırmamızın giriş kısmında eğitim ve terbiye meselesine genel hatlarıyla temas ederek İslâm eğitiminin özelliklerini aksettirmeye çalıştık. Birinci bölümde İslâm eğitiminde kullanılan genel metodları ve bunların uygulama yerleri olarak eğitim kurumlarını dikkat çekici özellikleriyle tanıttık. Bu arada bilhassa Kur an ve Sünnet te yer alan bazı eğitim-öğretim metodlarını da belirttik. İkinci bölümde münhasıran öğretmenlik; mahiyeti, esasları, öğretmenin sahip olması gerekli beşerî ve meslekî özellikler, sınıf içi ve dışı davranışlar ile öğrenci ve velilerle olan münasebetleri incelenmiş, bu arada rehberlikle ilgili konulara yer verilmiştir. Üçüncü bölüm öğrenciliğe ayrılmıştır. Burada öğrencilikle ilgili genel prensipler, öğrencilerin sahip olması gereken vasıflar, öğretmen ve arkadaşlarıyla münasebetleri ile çalışma prensipleri ve öğrenme metodları üzerinde durulmuştur.