Hazar Çevresinde Bin Yıl

L.N. Gumilov Eski Türkler isimli eserinde "kendi tarih ve kimliğini bilmeyen, bunun şuurunda olmayan hiçbir kültürün anlamı yoktur"¹ diyerek esasen tarih şuuru olmayan kültürlerin de geleceğinin olmadığına işaret etmektedir. Üzülerek belirtmek gerekirse tarih boyunca insanlığın kaderinde çok önemli bir rol oynamalarına rağmen Türklerin tarih şuuruna yeterince sahip olmadıkları da vakıadır. Mesela Göktürk İmparatorluğu'nun birinci hakanlık döneminde bir şuur yoktur ama elli yıllık esaret devrinden sonra kurulan ikinci hakanlık döneminde bu şuur belirgin ortaya çıkmış ve âbidelerde gelecek nesillere de tarihî şuura sahip olmaları konusunda öğütler verilmiştir. Bu öğüdü layıkıyla anlayamayan daha sonraki kuşakların yönetici kadrosu önce alfabesini, sonra yavaş yavaş kültür, dil ve töresini kaybederek öz benliğinden uzaklaşma safhasına girmiştir. Bu safha takriben 1200 yıllık bir dönemdir.