Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi

Herhangi bir bilim dalının muhtevasını doğru kavrayabilmek o bilim dalına ait bilimsel sınırların tam olarak belirlenmesine, bu belirleme de büyük ölçüde o ilimde kullanılan terimlerin kendilerine özgü anlam çerçevesinin tarihî seyir içinde takip edilip ortaya konulmasına bağlıdır. Bu bağımlılık ve ihtiyaç, İslâmî ilimler arasında "Istılahlar ilmi" diye anılmaya belki en çok layık olan Hadis İlmi nde daha büyük çapta kendisini hissettirmektedir. "Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi" (Hicrî ilk Üç Asır), işte bu büyük ve köklü ihtiyacı karşılamak amacıyla Dr. Ahmet Yücel tarafından gerçekleştirilmiş başarılı bir bilimsel araştırmadır. Yücel, bu çalışmasında terim ihtiyacı ve kaynaklara ayırdığı Giriş ten sonra, Birinci Bölüm de hadis ıstılahlarının doğuşunu ve gelişmesini etkileyen âmilleri; İkinci Bölüm de hadis öğrenim ve öğretim metodları ile ilgili ıstılahları; Üçüncü Bölüm de ise râvî ve mervî ile ilgili ıstılahları incelemektedir. Eser, konuların detaylandırılması ve ilgi alanlarına göre bölümlenmesi, terimlerin tarihî seyir içinde diğer terimlerle irtibatlarının belirlenmesi ve anlam bakımından gelişme ve değişmelerinin ortaya konulmaları açılarından özellikle Hadis İlmi sahasında araştırma yapacaklara büyük ölçüde yardım vadeden bir yapıya ve kapsama sahiptir. Eser, sayın Yücel in, şekil ve muhteva olarak bilimsel bir araştırmayı başarılı bir şekilde gerçekleştirebilecek bir kavrayış ve beceriye sahip olduğunu gösteren sistematik, üslup, kaynaklandırma, delillendirme ve değerlendirmelere sahip bulunmaktadır. 150 ye yakın klasik ve modern kaynak taranmak suretiyle gerçekleştirilmiş bulunan bu araştırmanın, özellikle memleketimizdeki bilimsel çalışmalarda hadis ıstılahlarına kazandırdığı açıklık ve berraklık sebebiyle dikkate alınacağını ümit etmekteyim. Öte yandan Yücel, bu araştırmada ulaştığı sonuçlar bakımından da dikkat çekmektedir. Özellikle "Sünnet e yönelik değerlendirmelerde, hadis tarihini dolduran bu zengin ve dikkatli bilimsel mesâileri ve en küçük detaya kadar inildiğini gösteren terimleri göz ardı ederek sağlıklı bir sonuca ulaşılamayacağı açıktır. Hadis ilmi zengin terimleriyle her devirde olduğu gibi günümüzde de araştırıcıların vazgeçemeyecekleri bilimsel ve metodik bir mirası sinesinde barındırma imtiyazını korumaktadır" tesbitine katılmamak mümkün değildir. Usûle ait hiçbir kuralı hemen hemen hiç dikkate alma gereğini hissetmeden Sünnet verileri üzerinde diledikleri gibi yorum yapma eğilimi gösteren bazı çevrelerin, temel eksikliklerinden birini ortaya koyan bu tesbit, Yücel in araştırma konusunun kurallarına ve ana karakteristiğine olan bağlılığını göstermesi bakımından ayrıca önem arzetmektedir.