Gök-Türkler 1

İki yüzyıl süren Gök-Türk tarihini aydınlatan kaynakların en önemlisi hiç şüphesiz onların kendi dilleriyle yazdıkları abideleridir. Ancak, bu abidelerdeki bilgilerin aşağı yukarı tamamı 2. Gök-Türk dönemine ait denebilir; çünkü 1. Gök-Türk dönemi (542 - 630) hakkında bilgiler bir iki cümleden ibarettir. Bu sebepten dolayı Orta Asya Türk tarihini eski çağlardan modern zamanlara kadar aydınlatmakta en geniş malumata sahip olan Çince kaynaklar, 1. Gök-Türk devri için de ön plana çıkmaktadır. Türk adını resmi devlet adı şekliyle ilk defa kullanarak tarih sahnesinde zuhur eden Gök-Türkler (T'-chüe) hakkında Çince vesikalara dayalı araştırmalar, batıda yaklaşık 235 sene önce başlamıştı. Bu tarihten sonra müteaddit defa yine batılı araştırıcılar, Gök-Türklerle ilgili Çince vesikalar üzerinde çalıştılar. Ülkemizde Çin kaynaklarına bağlı ilk araştırma, batıda yapılandan iki yüz sene sonra yapıldı. 1957 yılında merhum Prof. Dr. B. Ögel, bu husustaki kaynaklara bir başlangıç yapmıştı. Merhum hoca 1967 yılında yönettiği bir doktora tezinde de o zamana kadar tercüme edilmemiş vesikaları bir Çinli öğrencisine çalıştırtmıştı.