Giysiler, Kitaplar, Öğretmenler ve Şarkıcı Kızlar

Câhiz bu kitabında Abbâsî döneminin toplumsal yapısı, zenginliğin ya da fakirliğin psikolojisi vb konuları ele alıp değerlendiriyor. Kitabı renkli kılan özelliklerinden biri de dönemin ünlü şarkıcılarından saray yazarlarına dek birçok konuyu ele almasıdır. Onun toplumsal olaylarda neden-sonuç ilişkisine verdiği önem, İbn Haldûn'un öncüllerinden biri olduğu tezini destekliyor. Şöyle diyor yazar: "Birtakım sonuçlara yol açan durumları iyi araştır. Bu durumlar, ortaya çıkacak sonucu ta başından içermektedir. Bil ki, ne zaman bunlardan ilki gerçekleşecek olursa, sonra gelenin ortaya çıkması zorunlu hale gelir. Sevimsiz sonuçlara yol açan öncüllerden uzak dur, sonucu esenlik olan durumları yaygınlaştırmaya ve yerleştirmeye çalış." Bin yıl önce aklı ön plana çıkaran bir aydının muhalif düşüncelere karşı verdiği mücadele...