Eski Kelimeler Arasında

Erken on yedinci yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu bir
dizi siyasi, ekonomik, bürokratik ve kültürel
dönüşümler yaşadı. Sihâm-ı Kazâ, imparatorluğun
bu değişim ve dönüşümünden oldukça yarar
sağlayan eğitimli, kültürlü seçkinler ve himaye
ilişkileri sayesinde olağan dışı bir yükseliş gösteren
idarecileri, bürokratları hedef alan bir hiciv
külliyatının adı oldu. İmparatorluğun bu istikrarsız
dönemi, sözü edilen güç çatışmalarını, rekabetleri ve
düşmanlıkları daha da görünür hale getirdi. Kâtib
Çelebi, özellikle genç bir sultan olan II. Osman'ın
tahttan indirilip sadrazamı ve hadımağasıyla birlikte
öldürülmesi (1622) travmasını merkeze alarak bu
çalkantılı yıllara "hâile-i Osmâniyye" dedi. Hatta
Gabriel Piterberg bu döneme ilişkin mükemmel ve
yetkin çalışmasının başlığını -Kâtib Çelebi'den
ödünçleyerek- Bir Osmanlı Trajedisi koydu.
Nev'îzâde Atâyî ise Hadâiku'l-Hakâik fî Tekmileti'ş-
Şakâik'de bu çalkantılı yılları "fetret-i Osmâniyye"
diye tanımladı. İmparatorluğun sözü edilen travmatik
ve çalkantılı yıllarını, pek çok tarihyazıcısı gibi on
yedinci yüzyılın gözü pek şairi Nef'î (Hasankaleli
Ömer Bey) de çok iyi okudu ve çağında gözlemlediği
haksızlıkları, aksaklıkları ve liyakatsizlikleri eleştiri
imbiğinden süzerek hicve döktü.