Epigramlar

Martialis ya da tam adıyla Marcus Valerius Martialis, yazdığı epigramlarla yalnız Romanın değil, tüm batı edebiyatının en seçkin şairlerinden biri sayılıyor. Epigramlarının gücü şiirsel parlaklıklarından, dil üstünlüklerinden daha çok döneminin Roma yaşamını keskin bir gözlemle ve tam bir sözünü esirgemezlikle vermesinden kaynaklanıyor. Tam anlamıyla bir Roma Günlük Yaşam Ansiklopedisi gibidir Martialisin epigramları. Aradan geçen bunca yüzyıla karşın onları okunur kılan da budur işte. Tadımlık ÖNSÖZ Martialis, Roma yazınında en iyiler arasında adına yer verilen bir ozan değildir. Çoğu kısa, az sayıda ise görece uzun, toplam 1.550 koşuk yazmıştır. Bunlar çeşitli konulardadır, kendisinin tanık olduğu, herkesin bildiği küçük olaylardır. Martialis, zamanındaki söylentilere, dedikodulara katılmaktan, sorumlularını sivri diliyle eleştirmekten, onlara sövgülü sözlerle veriştirmekten geri kalmamıştır Bu konular nedense insanların oldum olası daha çok ilgisini çektiği, Martialis de bunu dizginsizce, bol bol işlediği için, taşlama ozanı, yergi ozanı olarak tanınmıştır. Yine de Epigrammata Taşlamalar ya da Yergiler olarak çevrilemezdi. Her şeyden önce bu karşılık, sözcüğün köken anlamına olduğu gibi, koşukların içeriğine de aykırı olurdu. Bunlar gerçekte kısalı uzunlu koşuklardı; ancak, epigram sözcüğü dilimize öyle bir girmişti ki, söküp atmak şimdilik olanaksızdı. Bunu Türkçeleştirmek boynumuzun borcu olsun. M.A. Lindsayın gözden geçirdiği M. Valerius Martialis, Epigrammatayı ilkin doğrudan özgün dili Latinceden çevirdim, sonra, H.J. İzaakın Fransızca, Alberto Gabriellinin İtalyanca, Türkan Uzel-Tunganın (seçme biçimindeki) Türkçe çevirisiyle karşılaştırdım. Açıklamalar ve Özel Adlar için bu yapıtlarla birlikte klasik diller ve uygarlıklarla ilgili çeşitli sözlüklerden yararlandım. Çeviride güçlük ayrıntıdaydı; örneğin çiçekler, balıklar, baharat, günlük kullanımdaki araç gereç vb. Bunların Türkçesini bulmak uğraştırdı. Öte yandan bize Roma toplumuna özgü açık saçıklık özgürlüğü tanınmadığı gibi, estetik anlayışımıza da uymadığı için çirkinden kaçındım, anlamı güzelce vermeye çalıştım. Martialisin sergilediği tiplerle, anlattığı olaylarla Roma imparatorluk yaşamının iç yüzünü, dış yüzünü yalın biçimde ve kısaca ortaya seren Epigrammata süslü püslü yapıtların tersine okuma kolaylığı sağlamaktadır. Bu bakımdan Latince öğreniminde kullanılırsa, en azından Romada bir dönemin toplum yaşamını aracısız tanımada kılavuz olacaktır.