Eğitimde Program Değerlendirme _{Yaklaşımlar - Modeller - Standartlar}

Günümüzde değerlendirme yaşamın temel parçası haline gelmiştir. Belirli olgular hakkında yargılarda bulunma, verilen hizmetler hakkında hükümler verme, satın alınan ürünlerle ilgili yorumlarda bulunma, çözümlemesi yapılan sorunlarda bir karara varma gibi eylemlerin tümü değerlendirmeye dayanmaktadır. Günümüzün sorgulayıcı, eleştirel düşünebilen, sorunlara akılcı çözümler üretebilen bireyleri, yöneticiler, kurumlar, siyasi ve sosyal kural koyucular artık eğitim kurumlarında eğitim hizmetlerinin nasıl yürütüldüğünü, öğrenci ve öğretmen performansının ne düzeyde olduğunu, öğrenci başarısının ya da başarısızlığının altında yer alan temel etkenlerin neler olduğunu öğrenmek istemektedir. Sorumlu bireyler hizmet talep edenler, aileler ve öğrenciler eğitim sağlayan kurumların ve örgütlerin hesap verilebilirlik ilkesi doğrultusunda kendilerine vaat edilen hizmetleri sağlayıp sağlamadıklarına, sağlandı ise ne düzeyde sağlandığına, başarımın ve ortaya konan çıktının niteliğine önem vermektedirler. Öte yandan kurumlarda çalışanlar da sağladıkları hizmetin niteliğinin düzeyinin bilinmesini, belli ölçütlere göre yetiştirilen çıktılarının istihdam edilmesini, ürettikleri ürünün sorunsuz şekilde kullanılmasını ve sağladıkları hizmetin niteliğinin güvence altına alınmasını istemektedirler. Kısaca eğitim sisteminde değerlendirme kaçınılmaz olarak yer almakta ve talep görmektedir. Eğitimde değerlendirme eğitimin temel bileşenlerinden programın değerlendirilmesiyle başlar. Çünkü eğitim programları, toplumun gereksinim duyduğu insan özelliklerinin belirleyicisidir. Bir ülkenin, bir kurumun eğitim programlarına bakılarak o ülkede yetiştirilecek bireylere hangi özelliklerin kazandırılıp kazandırılmayacağı, bireylerin hangi beceri ve tutumlara sahip olacağı hakkında yordamalar yapılabilir. Bu nedenle uygulanan programların aksaklık ve eksiklikleri giderilmeli toplumdaki ve bilim alanındaki değişmelere göre yeniden düzenlenmeli diğer bir ifadeyle program sürekli olarak değerlendirilmelidir. Öte yandan eğitim programları gelişigüzel değerlendirilemez. Program değerlendirmenin etkili olarak gerçekleştirilebilmesi için belirli yaklaşım ve modeller doğrultusunda uygun bilimsel araştırma yöntemleriyle belirli standartlar doğrultusunda yürütülmelidir. Program değerlendirme çalışmalarının bilimsel bir temel dayandırılması ve güncel değerlendirme yaklaşım ve modellerinin bu çalışmalarda yer alması böyle bir çalışmanın ortaya çıkmasında temel nedendir. Bu bağlamda bu çalışmanın gerek kuramsal gerek uygulamalı araştırma yapmak isteyenler için bir kaynak olması beklenmektedir. Kitap, üç temel bölüm altında oniki üniteden oluşmaktadır. Kitabın birinci bölümünde program değerlendirmeye ilişkin temel kavramlar irdelenmekte, program değerlendirmenin yurtiçi ve yurtdışı gelişimi tarihsel bir bakış açısıyla ele alınmakta, değerlendirme süreci ve türlerine yer verilemektedir. Kitabın ikinci bölümünde ise program değerlendirme yaklaşımları altında beş farklı değerlendirme yaklaşımına bu yaklaşımlar altında değerlendirme modellerine değinilmektedir. Kitabın son bölümünde de program değerlendirme çalışmalarında süreçte dikkat edilmesi gereken ya da tamamlanmış bir değerlendirme çalışmasının yeniden değerlendirilmesinde kullanılabilecek standartlara yer verilmiştir. Bu bağlamda önce eğitimde program değerlendirme standartlarının kuramsal çerçevesi irdelenmiş, daha sonra yurtdışındaki değerlendirme standartları ele alınmış ve son olarak yazarlar tarafından bir tez kapsamında geliştirilen Türkiye Program Değerlendirme Standartlarına yer verilmiştir. Bu çalışmanın alana katkı sağlaması yazarların en büyük temennisidir. Dr. İsmail YÜKSEL Dr. Mustafa SAĞLAM Eskişehir Eylül, 2011