Dervişler, Fakihler, Gaziler / Erken Osmanlı Döneminde Dinî Zümreler (1300-1400)

İslamiyet sonrası Türk tasavvufî hayatının bir devamı
niteliğinde olan Osmanlı sufîliği hakkında çalışmalarıyla
tanınan Haşim Şahin, Dervişler, Fakihler, Gaziler adlı
kitabında Türklerin İslam dinini kabul ettikleri dönemden
itibaren, sufîlerin Türk devletleri içerisindeki faaliyetlerine,
Türk hâkimiyet sahasında oluşan sufî ekollere, Türk
sufîliğini etki altında bırakan önemli mutasavvıflara,
Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve beylikler döneminde
merkezî iktidar ile sufî çevre ilişkilerine değiniyor. Osmanlı Beyliği'nin kurulduğu dönemde etkili olan Türkmen
gruplarının muhtemel göç güzergâhındaki coğrafyanın dinî
hareketliliğini, sufîlerin yaşantısını, erken yüzyıllardan
itibaren bu güzergâhta faaliyet gösteren mutasavvıfların
ve sufî ekollerin varlığını araştıran Şahin, belki de Osmanlı
tarihinin bu en kapalı döneminin derli toplu bir analizini
yapıyor.
"Türklerin İslam'ı kabul edip benimsemesinde ticarî ve
siyasî ilişkilerin yanı sıra, Türk geleneğindeki alplık motifi
ile İslam'daki eren-evliyâ inancı gibi İslam diniyle eski Türk
dini arasındaki benzerlikler ve Türk toplumu arasında
yayılan Budizm'in de etkisi olmuştur. Bu etkileşim,
Müslüman Türklerin kullandıkları bazı kelimelerde yahut
bazı geleneklerinde bariz bir şekilde kendisini
göstermektedir."