Çok Partili Dönemde Seçimler ve Seçim Sistemleri

Elinizdeki kitap, Çok Partili Dönemde yapılmış olan Milletvekili Genel Seçimlerine ilişkin sonuçların, seçim sistemleri açısından, sistematik bir biçimde ele alındığı geniş kapsamlı bir çalışmayı içermektedir. Türkiye, yaklaşık yarım yüzyıllık çok partili yaşamı boyunca, çok sayıda seçim sistemi uygulamış bir ülkedir. 1946dan 2002 yılına kadar yapılmış olan 15 genel seçimde 7 ayrı seçim sistemi denenmiş ve bu seçim sistemlerinin hiçbirinde karar kılınamamıştır. Bunca denemeye karşın hala ülke için uygun seçim sistemi arayışları sürdürülmektedir. Bu kitabın amacı bir seçim sistemi önermek değildir. Amaç, seçim sistemi arayışlarına, geçmiş deneyimlerle ışık tutabilmektir. Biliyoruz ki, geçmiş uygulamalar geleceğe ışık tutan değerli hazinelerdir ve çözüm arayışları için önemli ipuçlarını içermektedir. Bu amaçla, bir yandan 1950 2002 arasındaki Milletvekili Genel Seçimlerinin sonuçları değerlendirilirken öte yandan bu seçimlerin sonuçları değişik seçim sistemleri ile test edilmiştir. ******* Kitapta öncelikle Osmanlı Döneminden günümüze kadar uygulanmış olan seçim sistemlerine ilişkin bilgiler sunulmaktadır. Bu bilgileri içeren I. Bölüm, Erol TUNCERin bir başka çalışmasından alınmıştır. Böylece gerek Seçim Sonuçları gerekse Seçim Sistemleri Senaryoları Bölümlerinin izlenmesinin kolaylaştırılması amaçlanmıştır. Çok partili dönem 1946 seçimleriyle başlamış olmakla birlikte, seçim sonuçları ancak 1950den itibaren düzenli olarak yayımlanmaya başlanmıştır. II. Bölümde 1950 ile 2002 arasında yapılmış olan 14 Milletvekili Genel Seçiminin sonuçları sistematik bir biçimde ele alınmış, sonuçlar uygulanan seçim sistemleri açısından değerlendirilmiştir. III. ve IV. Bölümlerde, değişik seçim sistemlerine göre düzenlenmiş senaryolara ilişkin çalışmalar yer almaktadır. III. Bölümde, 14 Milletvekili Genel Seçiminde, 7 ayrı seçim sistemine göre alınacak sonuçları görmek üzere 98 senaryo düzenlenmiştir. Senaryolarda, her bir seçimde siyasi partilerin aldıkları oylar, çeşitli seçim sistemlerine göre değerlendirilerek çıkaracakları milletvekili sayıları belirlenmiştir. Böylece değişik seçim sistemlerinde elde edilecek sonuçların bir arada görülmesi ve kıyaslanması olanağı sağlanmıştır. IV. Bölüm, senaryo sonuçlarının toplu bir biçimde değerlendirilmesine ayrılmıştır. 1995 seçimleri öncesinde gündeme gelen, ancak Anayasa Mahkemesince iptal edildiği için uygulanamayan Ülke Seçim Çevresi Milletvekilliği uygulaması için de 1995, 1999 ve 2002 seçimlerini ele alan senaryolar düzenlenmiş ve böylece bu sistemle elde edilecek sonuçların da görülmesine olanak sağlanmıştır. Ayrıntıları içeren bilgilerden bir kısmı, kitabın EKler Bölümünde yer almaktadır. Siyasi partilerin her bir senaryoda elde ettikleri milletvekili sayılarının illere dağılımının EKler Bölümünde yer alması düşünülmüş ise de kitabın hacminde ortaya çıkacak yaklaşık 200 sayfalık artış nedeniyle buna olanak bulunamamıştır. ******** Çok sayıda sayısal veri ve değerlendirmeyi içeren kitabın en az hata ile sizlere ulaştırılabilmesi için büyük özen gösterilmiş, metinlerde ve tablolarda yer alan bilgiler çok sayıda kontrolden geçirilmiştir. Gösterdiğimiz özene ve dikkate karşın yine de ortaya çıkabilecek hata ve yanlışları anlayışla karşılayacağınızı umuyor, uyarılarınızı beklediğimizi belirtmek istiyoruz. Sözlerimizi noktalamadan önce şükran borçlarımızı yerine getirmemiz gerekiyor. Bu bağlamda; Kitabın basılmasındaki desteğinden ötürü, TESAV Yönetim Kurulu Üyesi Ünsal AKINCIya, Kitabın baştan sona yazımını gerçekleştiren ve özenli çalışmasıyla basıma hazır hale getiren Hanife YURTSEVENe ve sürekli desteklerinden ötürü TESAV Vakfı çalışanlarına, teşekkürü zevkli bir borç biliyoruz. Yayınımızın politikacılar, medya ve üniversite mensupları, araştırmacılar ve ilgi duyan yurttaşlarımız için yaralı bir kaynak oluşturacağı inancıyla.. Ankara Temmuz 2003 Erol TUNCER Necati DANACI