Çerkez Ethem

Yakın tarihimizin en çok tartışılan isimlerinden biridir hiç kuşkusuz Çerkez Ethem. Çünkü kimi çevreler ideolojik yaklaşımlarla Çerkez Ethem´e olmadık roller atfetmişlerdir. Yine bu çevreler, bilimsel gerçeklerle örtüşmeyen Ethem versiyonlarının inandırıcı olması için de ortalığa sis bombası atarak olayları gerçeklerden uzaklaştırma çabası içine girmişlerdir. Ethem´i yazmak, 1950´lere kadar Türk tarihini yazmaktır. İddialara göre Yunanlılara sığındıktan sonra bir köşeye çekilip oturduğu ve ölümüne kadar Ürdün´de münzevi bir yaşam sürdüğü söylenen Ethem´in bu dönemi karanlıktır. Oysa Ethem, Yunanlılara sığındıktan sonra Büyük Türk Taarruzu´na kadar işgal bölgesinde kalmış, oluşturduğu çetelerle Türk ordusu ve halkına karşı ´mücadelesini´ sürdürmüş; 24 Ekim 1921´de işgal İzmir´inde topladıkları Çerkez Kongreşi´nde de Türk egemenliğinden çıkıp Yunanistan ve İngiltere´nin himayesine Batı Anadolu´da bir Çerkez Kölemen devleti kurma kararı almış; Büyük Türk Taarruzu´nun ardından Yunanlıların kaçmasına karşın, Ethem ve çeteleri onların geri çekilişini desteklemek için değişik noktalarda direniş göstermiş; 9 Eylül´ün ardından bir yandan Ege adalarından Anadolu´ya çeteler gönderen Ethem -ve mesai arkadaşı Kuşçubaşı- diğer yandan da Lozan´a giden Türk delege heyetine suikast girişiminde bulunmuş; Atatürk´e değişik tarihlerde yapılmak istenen suikastler de tertipleyen Ethem, Şeyh Sait ayaklanmasından sonra Türkiye Çumhuriyeti´ne karşı çıkarılan hemen her kalkışmada Kürt ve Ermeni gruplarıyla işbirliği yapmıştır. İç içe geçmiş, adeta arapsaçına dönmüş Ethem konusunu ayıklamaya çalışan Ahmet Efe, bir yandan Ethem´in Türk İstiklâl Harbi´ne kadar olan döneminin iç yüzünü açığa çıkarırken diğer yandan da çok değişik iktidar hesaplarının çarpıştığı Türk İstiklâl Harbi´nde Ethem´in hangi etkenlerce ortaya çıkarıldığını ve kendisine yüklenen misyonu ortaya koyuyor. Çalışmanın en can alıcı yanı, Ethem´in Yunanlılara sığındığı 28 Ocak 1921 ´den sonra ölümüne kadar olan karanlık dönemi çok akıcı bir üslupla, tamamen belge ve bilgilere dayalı olarak