Çanakkale Savaşı Hatıraları

Esat Paşa, son devir Türk tarihinin değerli askerlerindendir. 1862'de, babası Mehmed Emin Efendi'nin belediye reisi bulunduğu Yanya'da doğdu. 1890'da askerî tahsilini tamamladı ve kurmay yüzbaşı oldu. 1897 Türk-Yunan Savaşı'na, Yanya kolordusu kurmayında vazife alarak katıldı. Sonra Harbiye'ye muallim ve 1899'da miralay (albay) rütbesiyle ders nazırı oldu. Zamanla rütbesi mîrlivâ ve ferikliğe yükseldi. Meşrutiyet'ten sonra rütbelerin tasfiyesi kanunu mucibince, rütbesi mîrlivâlığa indirildi. 1911'de Gelibolu'daki 5. Fırka (Tümen) kumandanı ve Çanakkale Savaşı'nda kolordu kumandanı oldu. Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Bey'in 19. Fırkası, bu kolordunun 3 tümeninden birini teşkil ediyordu. Çanakkale Savaşı'nda Esat Paşa'nın adı dünyaca tanındı. Bu savaştaki başarılarından dolayı rütbesi tekrar ferikliğe (korgeneralliğe) yükseltildi. Çanakkale Savaşı'ndan sonra I. Ordu kumandanı olarak İstanbul'a geldi. Askerî Mektepler Umumî Müfettişi, II. Ordu Kumandanı, 1920'de Sâlih Paşa kabinesinde iki hafta kadar Bahriye Nazırı oldu. İsteğiyle emekliye ayrıldı. Esat Paşa, Harbiye'de okunmak üzere telif ve tercüme ettiği matematik ve geometri üzerinde 4 basılı eserin sahibidir. Bunlardan çok daha önemli olarak, askerî hatıralarını gayet etraflı şekilde kaleme almıştır. Birinci Dünya Savaşı ve ondan önceki devre için orijinal bilgi veren bu hatıraların yakın tarihimiz bakımından önemi büyüktür.