Arabistanlı Philby _{Bir İngiliz Casusunun Vehhabî Devleti'nin Kuruluşundaki Rolü}

Arabistan, Osmanlı kültüründe Hicaz adıyla ün salan, Hac yollarını açık tutmak için uğruna
asırlarca savaşlar verilen bir bölge olarak öne çıkmaktadır. Emperyalistlerin Osmanlı'yı durdurma
istekleri uzun süre devam etmiş ve nihai amaçları bölgeyi Osmanlı'dan koparmak olmuştur. Bu
çerçevede Orta Arabistan'ın Necd bölgesinin bedevileri arasında doğup yayılan Vehhâbîlik
hareketinin ayrılıkçı faaliyetleri, özellikle İngilizler tarafından desteklenerek burada İngiliz
sömürge politikaları uygulamaya konulmuştur.
20 yüzyılın başlarında Ortadoğu'daki Osmanlı-Arap çatışmasıyla ilgili şimdiye kadar yapılmış
çalışmalar özellikle Lawrence'ın ismini ön plana çıkarmaktadır. Halbuki bölgedeki yerel
yöneticilerin yanı başında çok daha yıkıcı faaliyetlerin aktörleri olan başka önemli İngilizler de
bulunmakta idi. Bunlar Britanya'nın çıkarları doğrultusunda Osmanlı aleyhtarı yeni devletler
kurma yönündeki faaliyetlerin ya doğrudan planlayıcısı veya uygulayıcısı olmuşlardır.
Elinizdeki bu çalışma, Arabistan'da, bazen seyyah, siyaset adamı, ajan, tüccar ve bazen devletin
en üst yetkilisi, yüksek mahkeme üyesi; ama çoğu zaman Kral İbn Suud'un başdanışmanı olarak
görev alan İngiliz Harry St. John Bridger Philby'nin (1885-1960) hayatını ve faaliyetlerini konu
edinmektedir. Bölgenin kaderinin şekillenmesinde önemli rol oynayan Ajan Philby'yi ve onun
yardımıyla Vehhâbîlik hareketini devlete dönüştüren Kral İbn Suud'u anlamak bakımından bu
eser, tartışmasız alanında yapılmış ilk araştırma niteliği taşımaktadır.
Prof. Dr. Mehmet Dalkılıç