Anonim Ortaklıklar Hukuku'nda Özel Denetim

Şirketlerde kurumsallaşmanın ve şeffaflığın sağlanabilmesi için anonim ortaklıklarda pay sahiplerinin bilgiye erişimini sağlamayı amaçlayan bilgi alma ve inceleme hakkı ile özel denetim isteme hakları önemli bir yere sahiptir. Anonim Ortaklıklar Hukuku, pek çok menfaat ihtilafını içinde barındırmaktadır. Anonim ortaklıklarda yöneticiler kendilerine ait olmayan bir malvarlığı üzerinde söz sahibidirler. Ancak bu malvarlığının ekonomik ve gerçek maliki olan pay sahiplerinin bu malvarlığı ile ilgili bilgi almak istemesi pay sahiplerinin en temel hakkıdır. Bu nedenle pay sahiplerinin bu malvarlığının nasıl yönetildiği, ortaklığın içinde bulunduğu ekonomik durumun nasıl olduğu ve şirketle ilgili yatırımların akıbeti hakkında bilgi sahibi olmak istemeleri onların en tabii hakkı olup, bu bilgi ihtiyacını da bilgi alma ve inceleme haklarını kullanarak elde etmeye çalışırlar. Ancak bilgi alma ve inceleme hakkının tatmin edici olmaması durumunda pay sahibine bilgiye ulaşma imkanı veren en önemli bir diğer hak da özel denetim isteminde bulunmaktır. Özel denetim kurumunun amacı da bu zıt menfaatleri uzlaştırmaktır.
Tüm bu bilgiler ışığında, özel denetim kurumu ele alındığında, özel denetimin öncelikle bir denetim hakkı olarak nitelenmesinde isabet olup olmadığı, özel denetimin bir talep mi yoksa istem mi olduğu, mahkemeye yapılan özel denetim isteminin usuli bakımdan nasıl değerlendirilmesi gerektiği sorusu, özel denetçi ile anonim ortaklık arasındaki ilişkinin hukuki niteliğinin tespiti, özel denetim ile bilgi alma hakkı arasındaki ilişki bakımından ortaya çıkan sorunsallar, özel denetime ilişkin genel kurul kararının iptali meselesi, özel denetçinin sır saklama yükümlülüğü bağlamında gündeme gelen tartışmalar, özel denetim raporunun ne şekilde nitelendirilmesi gerektiği meselesi gibi, farklı görüşlerin ileri sürüldüğü birçok sorunsalın bulunması, bizi özel denetim konusunu incelemeye sevk etmiştir.(GİRİŞTEN)



İÇİNDEKİLER



GİRİŞ

I. Konunun Takdimi

II. İnceleme Planımız

III. Terminoloji



BİRİNCİ BÖLÜM

ÖZEL DENETİME İLİŞKİN KAVRAMLAR, İSTEMİN MADDİ-USULİ AÇIDAN HUKUKİ NİTELİĞİ, İLİŞKİLER, HAK SAHİPLERİ, HAKKIN MADDİ-USULİ KOŞULLARI

I. Genel Olarak Özel Denetim

A. Özel Denetim Açısından Kontrol ve Denetim Kavramları

B. Özel Denetim Açısından Bilirkişilik Kurumu

C. Özel Denetimin Bilgi Alma Hakkı ile İlişkisi

D. Karşılaştırmalı Hukukta Özel Denetim

II. Özel Denetim İsteminin Hukuki Niteliği

A. Hakların Sınıflandırılması

B. Talep Kavramı

C. Talep Hakkının Hak Kavramından Ve Diğer Haklardan Farkı

D. Özel Denetim Yapılması İsteminin Bireysel Bir Pay Sahipliği Hakkı Olarak Nitelendirilebilip Nitelendirilemeyeceği Sorunu

E. Özel Denetim ve Azlık Hakkı Niteliği

F. İsviçre'de Özel Denetim İsteminin Hukuki Niteliği

III. Mahkemeye Yapılan Özel Denetim İsteminin Çekişmesiz Yargı İşi Niteliği

A. Özel Denetim İsteminin Genel Kurulda Kabul Edilmesi Halinde

B. Özel Denetim İsteminin Genel Kurulda Reddedilmesi Halinde

IV. Özel Denetimde Özel Denetçi İle Ortaklık Arasındaki İlişkinin Niteliği

A. İsviçre Hukuku'nda

B. Türk Hukuku'nda

V. Hak Sahipleri

A. Pay Sahipleri

B. Azlık Pay Sahipleri

C. Oydan Yoksun Pay Sahipleri Açısından Özel Denetim

D. İntifa Hakkı Sahipleri Açısından Özel Denetim

E. Diğer Menkul Kıymet Sahipleri Açısından Özel Denetim

F. Şirket Alacaklıları Ve İşçiler Açısından Özel Denetim

G. Pay Sahibinin Temsilcisi Açısından Özel Denetim

VI. Özel Denetim Hakkının Kullanılmasının Usul ve Koşulları

A. Genel Kurulun Özel Denetim İstemini Kabul Etmesi Halinde

B. Genel Kurul Tarafından Özel Denetim İsteminin Reddi



İKİNCİ BÖLÜM

ÖZEL DENETİMİN KONUSU, ÖZEL DENETÇİNİN ATANMASI, ATAMANIN SONUÇLARI, ÖZEL DENETİM RAPORU

I. Özel Denetimin Konusunun Belirlenmesi

II. Özel Denetçinin Atanması

III. Özel Denetçi/Denetçilerin Nitelikleri

IV. Özel Denetimin İcrası

V. Özel Denetçinin Hakları

A. Özel Denetçinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı

B. Özel Denetçinin Ücret Hakkı

VI. Özel Denetçinin Yükümlülükleri

A. Özel Denetçinin Sır Saklama Yükümlülüğü

B. Özel Denetçiye Bilgi Vermekle Yükümlü Bulunanlar

VII. Özel Denetçinin Raporu

A. Raporun Şekli

B. Özel Denetim Raporunun Sunulması ve Raporun Ayıklanması

C. Özel Denetimde Sırrın Önemi ve Sır Kavramı

D. Şirketin ve Özel Denetim İsteminde Bulunan Pay Sahiplerinin Rapor Hakkında Görüşleri, Raporun işleme Konulması ve Açıklanması

E. Özel Denetim Raporlarının Sonuçları

F. Özel Denetim Raporunun Suretinin Alınması Hakkı

G. Özel Denetim Raporunun Hukuki Niteliği

VIII. Özel Denetime İlişkin Giderler



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÖZEL DENETİMİN SONA ERMESİ ve SORUMLULUK

I. Özel Denetimin Sona Erme Halleri

A. Olağan Sona Erme

B. Özel Denetimin Olağanüstü Sona Ermesi

II. Özel Denetçinin Sorumluluğu

A. Özel Denetçinin Hukuki Sorumluluğu

B. Türk Ticaret Kanunu Denetçilerin Sır Saklamadan Doğan Sorumluluğuna İlişkin Madde 404 ile Denetçilerin Sorumluluğuna İlişkin Madde 554'ün Birlikte Değerlendirilmesi