Anayasa Yargısının Demokratik Meşruiyeti

Yirminci yüzyılın son çeyreğinden günümüze "Yargı", tarih boyunca eşine rastlanamayacak bir şekilde siyaset sahnesinde rol almaya başlamıştır. Geç keşfedilmiş güvenilir liman olarak görülen anayasa yargısı ise bu anlamda ön plana çıkmaktadır. Literatürde bu olguya dikkat çeken yayınlar arttığı gibi içinde bulunduğumuz zaman dilimini "anayasa yargısının altın çağı" olarak adlandıranlar da çıkmıştır. Birleşmiş Milletlere kayıtlı devletlerin yüzde seksenini aşkınının anayasal sistemlerinde anayasa yargısına yer vermeleri, ilk bakışta abartılı gelebilecek bu ifadeleri doğrular niteliktedir. Anayasa Yargısına teveccühün bu denli artması, hesap verebilir bir organ olmayan anayasa yargısı mercilerine yönelik endişeleri de beraberinde getirmiştir. Çağımızın meşruiyet membaı olarak tesmiye edebileceğimiz demokrasiden beslenmeyen bu kuvvet, aslında demokratik meşruiyet kavramına meydan okuyabilme nüvelerini de barındırmaktadır. Anayasacılık ile demokrasi arasındaki kadim karşıtlığın "anayasal demokrasi" kavramıyla teorik düzlemde aşılması ve anayasa yargısı vasıtasıyla da pratikte uygulanması, meşruluk krizi olmadığı gibi görünse de anayasa yargısına itirazlar da yükselmektedir. Tarihten günümüze meşruiyetin seyri, anayasa yargısının ortaya çıkışı ve demokrasiyle ilişkisi nihayetinde de anayasal demokrasinin sağlıklı işlemesine katkı sunan anayasa yargısının sınırlarını muhkem kılmaya yönelik önerilerimizi içeren bu çalışma doktora tezimin gözden geçirilmiş halidir.(ÖNSÖZDEN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

Birinci Bölüm
MEŞRUİYET, EGEMENLİK VE EGEMENİN MEŞRULUĞU
1. Genel Olarak İktidar Kavramı ve İktidarın Meşruiyeti
2. Meşruiyetin Etimolojisi, Benzer ve Akraba Kavramlarla İlişkisi
3. Ortaçağda Meşruiyet Kaynakları
3.1. Doğaüstü İlahi Hukuk Doktrini
3.2. Providansiyel İlahi Hukuk Doktrini
4. Modern Devletin Doğuşu ve Meşruiyetin Egemenlikle Birleşmesi
4.1. Meşruiyetin Metafizik Bağlamdan Koparılması: Niccolo Machiavelli (1469-1527)
4.2. Meşruiyetin Mutlak ve Sürekli Egemenlikle Birleşmesi: Jean Bodin (1530-1596)
4.3. Meşruiyetin Günümüze Kadar Uzanan Kaynağı: Sosyal Sözleşme
5. Demokrasi: 'Demos'un İktidarı ve Meşruiyeti
5.1. İlk Demokrasi: Antik Yunan
5.2. Doğrudan Demokrasinin İmkânsızlığı, Temsili Demokrasinin Zorunluluğu
5.3. Temsili Demokrasinin İki Yolu: "Halk Egemenliği" Karşısında "Milli Egemenlik"
5.4. İki Farklı Demokrasi Modeli:"Çoğunlukçu Demokrasi" ve"Çoğulcu Demokrasi"
5.5. Demokrasi Evriminin Son Halkası: Anayasal Demokrasi

İkinci Bölüm
ANAYASA YARGISININ TEORİK TEMELLERİ VE GELİŞİM SÜRECİ
1. Anayasa Yargısının Teorik Temeli: Anayasacılık
2. Anayasacılığın Gerekleri
2.1. Hukuk Devleti ve Anayasanın Üstünlüğü
2.2. Kuvvetler Ayrılığı
2.3. Fedaralizm
3. Anayasa Yargısının Ortaya Çıkışını Açıklayan Teoriler
3.1. Kuvvetlerin Yatay ve Dikey Sınırlarının Muhafazası İçin Anayasa Yargısı
3.2. Normativist Hukuki Pozitivizmin Bir Gereği Olarak Anayasa Yargısı
3.3. Temel Hak ve Hürriyetlere Etkin Koruma Sağlamak İçin Anayasa Yargısı
3.4. Hirschl: Hegomonik Koruma Tezi
3.5. Ginsburg: Sigorta Olarak Anayasa Yargısı
3.6. Uluslararası Talep ve Baskılara Yanıt Olarak Anayasa Yargısı
4. Anayasa Yargısının Gelişim Süreci
4.1. İlk Karar: 1610 Bonham Kararı
4.2. Birinci Dalga
4.3. İkinci Dalga: Anayasa'nın Üstünlüğünü Sağlamak
4.4. Üçüncü Dalga: Demokratikleşme Dalgası ve Soğuk Savaş Sonrası

Üçüncü Bölüm
ÇAĞIMIZDA ANAYASA YARGISININ SINIRLARI ve MEŞRULUĞU SORUNU
1. Anayasa Yargısı ile Demokrasiyi Bağdaştıran Teoriler
1.1. Çoğunluk-Karşıtı, Çoğulculuğun Teminatı Olarak Anayasa Yargısı
1.2. Dworkin: Hakları Ciddiye Almak
1.3. Katı Anayasaların Sonucu ve Anayasanın Üstünlüğünün Teminatı Olarak Anayasa Yargısı
1.4. Anayasa Yargısının Şekil Denetimi Bakımından Zaruri Olması: Prosedürel Tez
2. Anayasa Yargısı ile Demokrasiyi Bağdaştırmayan Teoriler
2.1. Halk Egemenliğine Dair Tereddütler
2.2. Hesapverebilir Organların Temel Hakları Daha İyi Koruyabilecekleri İhtimali
2.3. Waldron: Tüm Hakları Mümkün Kılan Hak Olarak Siyasi Katılım Hakkı
3. Anayasa Yargısında Yorum ve Demokratik Meşruluğa Etkisi
3.1. Hermeneutik ve Anayasayı Yorumlama Zarureti
3.2. İki Yorum Metodu: Klasik Yorum Anlayışı Karşısında Çağdaş Yorum Anlayışı
3.3. Başlıca Yorum Yöntemleri ve Yorumda Belirlilik
3.4. Anayasa Yargısının Sınırı ve Yargısal Aktivizm
3.5. Doğru Yorumun İmkânsızlığı Yanlış Yorumu Tespit Etmemize Engel Mi?
4. Anayasa Mahkemelerinin Kurumsal Yapısında Demokratik Meşruluk Sorunu
4.1. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı
4.2. Mahkeme Üyelerinin Belirlenmesi ve Görev Süresi
5. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokratik Meşruluk Sorunu
5.1. Mahkemenin Bazı Kararlarında Nitelikli Çoğunluğun Aranması
5.2. Mahkeme Kararlarının Parlamentolarca Askıya Alınabilmesi
5.3. Halkyolaması ile Kabul Edilen Kanunların Anayasallık Denetimine Tabi Olmaması