Amerikan Misyonerlerinin Türkiye'deki Sağlık Faaliyetleri 1833-1923

19 yüzyıl Osmanlı coğrafyasında birçok misyoner örgütün etkin olduğu çağdı. Bu dönemde
en etkili çalışma yapan, dünya coğrafyasına kısa sürede yayılan 27 Haziran 1810'da
Boston'da kurulan ve 1820 yılında Osmanlı topraklarına ilk misyonerlerini gönderen
Protestan misyoner örgütü, ABCFM ya da Amerikan Board olarak adlandırılan, American
Board of Commissioners for Foreign Missions'dır. Doğu ülkelerinde misyoner faaliyetlerinin
etkin bir biçimde sürdürülmesinde en önemli yöntemlerden biri de sağlık misyonerliği olarak
görülmektedir. Sağlık misyonerleri süreç içerisinde kutsal konularda vaizlerden daha zor
görevler üstlenmişler ve gittikleri ülkelerde tıp bilgileri sayesinde ulaşılmaz sanılan kesimlerle
iletişim kurma olanakları bulmuşlardır. Bu çalışmada Amerikan Board teşkilatının bugünkü
Türkiye sınırları içerisinde 1833'ten 1923 yılına kadar sağlık alanında yapmış olduğu
faaliyetler ele alınmaktadır. Misyonerlerinin yapmış olduğu gezici sağlık misyonerliği,
dispanser, hastane, tıp okulu, eczane ve hemşire sınıfları açmak gibi faaliyetleri; misyonerlik,
din, siyasi ve tıp tarihi açısından değerlendirilmiştir. Misyoner etkinliğinin temel amacı, din
ve eğitim çalışmalarında olduğu gibi, sağlık misyonerliğinde de öncelikle Protestan inancının
yayılmasıdır. Çalışmada sağlık misyonerlerinin etkinlik gösterdiği bölgelerde, yönetim ve
toplumla olan ilişkileri, etkileri ve çatışmaları üzerinde değerlendirilmeler yapılması
amaçlanmıştır. Sağlık misyonerliğinin etkisi, misyona olan katkısı verilerle anlatılmaya
çalışılırken, konunun tıp tarihi açısından önemi, Osmanlı tıbbına etkisi de değerlendirilmiştir.