Ahmed Midhad Efendi ve Yeryüzünde bir Melek Romanına Yönelik Eleştiriler

Ahmed Midhat Efendi, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde Yeryüzünde Bir Melek romanını tefrika
etmeye başlayınca Namık Kemal ve özellikle de Ebuzziya Tevfik bu roman üzerinden onu âdeta
ardı arkası gelmez bir eleştiri yağmuruna tutmuşlardır.
Ahmed Midhat ile Namık Kemal'in ilk zamanlar çok dost olduklarını fakat sonradan aralarının
büsbütün açıldığını ileri süren Ahmet Hamdi Tanpmar, Ahmed Midhat Efendiyi salt kendi
çıkarını düşündüğü için Namık Kemal'le bozuştuğu ve dahası Midhat Paşa'ya yine aynı sebeple
ihanet ettiği gerekçesiyle suçlamaktadır.
Ancak Namık Kemal ile Ahmed Midhat Efendi arasında sonradan bozuşacak kadar samimi bir
dostluk kurulmuş mudur? Var sayılan bu dostluğun bozulması, iddia edildiği gibi Ahmed
Midhat'm sırf kendi çıkarını düşünmesinden mi kaynaklanmıştır? Midhat Paşa, Ahmed Midhat
Efendinin sahiden velinimeti miydi? Ahmed Midhat Efendi, velinimeti sayılan Midhat Paşa'ya
kelimenin tam anlamıyla ihanet mi etmişti?..
Doğrusu edebiyat tarihimizde bu ve benzeri daha birçok sorunun ikna edici bir karşılığı yoktu. Bu
yüzden gerek yöntem gerekse form ve içerik bakımından dünya literatüründe bir başka örneği
daha olmadığını sandığım bu eleştirilerin gerisinde ne tür çatışmaların yaşandığını anlayabilmek
için öncelikle bütün bu soruların ardına düşmek ve söz konusu çatışmaların muhtemel izlerini
ağırlıklı olarak gazeteler üzerinden takip etmek gerekiyordu.
Nuri Sağlam, edebiyat tarihimize ciddî bir katkı sağladığını düşündüğümüz bu çalışmasında, ilk
olarak Ahmed Midhat Efendinin Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik ve Midhat Paşa'yla ilişki
sürecine ışık tutmakta ve ardından Yeryüzünde Bir Melek romanına yönelik eleştiri metinlerini
orijinal imlâlarıyla okuyucunun istifadesine sunmaktadır.