Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü

Ahmet Talat Onay 1885 1956 şair yazar gazeteci edebiyat araştırmacısı eğitimci idareci ve politikacı olarak hizmet ve faaliyetlerde bulunmuş çokyönlü bir şahsiyet. Özellikle örneklerden yola çıkarak halk edebiyatının kurallarını sistemleştirmeyi deneyen iik araştırmacı olarak önem taşır.

Ahmet Talat'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve izahı isimli ansiklopedik eseri bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır.

Ahmet Talat'ın on yıl süreyle çalışarak hazırladığı bu kitapta 1000 kadar madde yer alır. Yazar her konuyu yüzlerce şairden seçtiği örnek beyitlerle açıklarken eserini aynı zamanda zengin bir antolojiye dönüştürür. Eserin bir başka özelliği kelime ve kavramları açıklarken çok sayıda kaynaktan yararlanmasıdır. Bunların en başında sözlükler gelir Lehçe i Osmani Salahı Lügati Lûgat i Ebuzziya Lehçetü'l Lûgat Ferheng i Şu'ûri Kamûs ı Osmani Tuhfe i Vehbi Nuhbe i Vehbi Divanü Lûgati't Türk Ahteri Burhan ı Katı' Tercümesi Kamus Tercümesi Kamûs ı Felsefe Ferheng i Ziya Lûgat ı Tarihiyye ve Coğrafiyye Kamûsu'l A'lam. Biyografik eserler arasında ise Latifi aşık Çelebi ve Kınalızade'nin şuara tezkireleri Menakıb ı Hünerveran Osmanlı Müellifleri Türk Şairleri ve Son Asır Türk Şairleri sayılabilir. Yazar belli başlı Osmanlı tarihleriyle çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanır. Peçevi Nişancı Naima Ata ali Çelebizade asim tarihleriyle Koca Sekbanbaşı Layihası Cevdet Paşa'nın ibni Haldun Mukaddimesi Takvim i Edvar7 ve tarihi Rıza Nur'un Türk Tarihi Köprülü Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu kaynakların belli başlılarıdır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sûdi'nin Hafız Divanı Bostan ve Gülistan şerhleri Sarı Abdullah'ın Mesnevi Şerhi Risale i ibni Zeydûn Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan ayin i Cem Cep Defteri Tuhfetü'l Erbain Dahme i irfan ve Sımat ı aşıkan gibi eserler de çok sık başvurulan kaynaklar arasındadır. Erzurumlu ibrahim Hakkı'nın Marifetname'si Fakiri'nin Risale i Ta'rifat'i Mehmed Ali Ayni ve Ömer Rıza Doğrui'un dini tasavvufi eserleri divanlar ve sayamadığımız daha niceleri...

Eserin bir başka özelliği de Veled Çelebi Tahir Olgun ve Fuat Köprülü gibi konunun otoritesi şahsiyetlerin tashihinden ve onayından geçmiş olmasıdır. Eserin orijinalinde Köprülü'nün kendi el yazısıyla yer yer ilave bilgiler vardır. Velet Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz yazdıkları gibi esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. Yahya Kemal Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rubaisini verir.