18 Yüzyılda Erzurum Kalesi

Erzurum; jeopolitik konumu nedeniyle tarihi süreç içerisinde pek çok devletin siyasi, ticari ve askeri
mücadelesinin yaşandığı bir şehir olmuştur. Anadolu'nun şark hududunda bir serhat kalesi olan
Erzurum Kalesi, stratejik öneminden dolayı düşman istilalarına karşı sürekli tahkim edilmiş, askeri
ve lojistik gücü artırılmıştır.
Bu çalışmada, ağırlıklı olarak mevacib defterlerinden istifade edilmiş ve 18 yüzyılda Erzurum
Kalesi'nin askeri yapılanması tespit edilmiştir. Erzurum Kalesi'nde görevli askeri sınıfların
mevcudu ve yevmiyelerini Van, Kars, Trabzon, Bağdat ve Ahıska kaleleriyle mukayese ederek ve
Erzurum Kalesi'nin önemi ortaya konulmuştur.
Erzurum Kalesi'ndeki askeri hareketlilik savaş dönemlerinde oldukça fazladır. Özellikle 18 yüzyılın
ilk yarısında meydana gelen Osmanlı- Safevi savaşlarında askeri sınıfların sayısında ve
mevcudunda artışlar gözlenmiş ve bu sınıflara dağıtılan zahire miktarı tespit ediliştir.
Osmanlı- Safevi savaşlarında Osmanlı ordusunun en önemli lojistik üssü Erzurum Kalesi olmuştur.
İstanbul'dan Erzurum Kalesi'ne nakledilen mühimmatın özelliklerine göre sınıflandırılması
yapılmıştır. İstanbul'dan Erzurum üzeri Tebriz, Revan, Tiflis, Kars, Van ve Ahıska kalelerine
nakledilen mühimmat hakkında bilgier verilmiştir. Tamirat Defterlerinden istifade edilerek kalede yapılan onarımlar, masraflar, kullanılan inşaat
malzemeleri, tabyalar arasındaki uzaklıklar, iç ve dış kale surları hakkında ayrıntılı bilgiler
sunulmuştur. Erzurum'da meydana gelen büyük bir depremin ardından tertip edilen 1785 ve 1787
yıllarına ait tamirat defterlerinden istifade edilerek, kalenin fiziki yapısı ve yapılan masraflar
ayrıntılı bir şekilde anlatılmaya çalışılmıştır.
Araştırmalarımız sırasında, arşiv vesikalarını ve diğer kaynakların bilimsel bir disiplin içerisinde
değerlendirmem hususunda bana yardımcı olan kıymetli hocam Prof. Dr. Orhan KILIÇ'a, tez
çalışmamda emeği geçen Dr. Öğretim Üyesi Ayşegül HÜSEYNİKLİOĞLU'na teşekkür ederim.