Türkistan Ateşi

Eğitim alanında İsmail Gaspıralı 'nın başlattığı cedidizm akımının takipçisi olan Çokay siyasi alanda Türkçülüğün savunucularındandır. Orta Asya 'da Kazak Kırgız Türkmen ve Özbek halklarının ortak bir çatış altında birleştirecek olan Türkistan Devleti 'ni kurmaktan yanadır. Orta Asya Türk halklarının Kazakistan Kırgızistan Özbekistan ve Türkmenistan gibi bölünmesini uygun bulmaz. Bunu Sovyet yönetiminin "böl parçala yönet" stratejisi olarak görür. Bundan dolayı Çokay Sovyetlere karşı mücadelesini Türk halklarını bağımsızlığına kavuşturmak ve onları bir siyasi teşekkül altında birleştirmek temelinde yürüttü. Eser hayatı fikirleri ve siyasi faaliyetleriyle orijinal bir tarihi şahsiyet olan Mustafa Çokay 'ı çeşitli yönleriyle ortaya koymaktadır. Ayrıca Çokay 'ın şahsında vatanını esaretten kurtarıp bağımsızlığına kavuşturmak isteyen ve bunun için bütün entelektüel birikiminin sınırlarını zorlayan bir aydının neler yapabileceğini görmek mümkündür. Bu yönüyle eser sadece Orta Asya tarihi ile ilgilenenler için değil her kesimden okuyucu için ilginç gelebilir. - Gülçin Çandarlıoğlu-