Tefsir Usûlü

Allah ın ezelî kelâmı olan Kur ân, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da kıyamete kadar bütün insanlık için ilâhî bir mesaj, bir hidâyet rehberi ve bir rahmettir. Bu niteliğinden dolayıdır ki o, ele aldığı her mevzûyu bir hikmet ve gaye temeline dayandırmaktadır. Ancak şu da bir gerçek ki Kur ân, muhtevasını takdim ederken konu birliğine önem vermez. Gayesini gerçekleştirmek için hedeflediği hususları her an muhatapların dikkatine sunarak anlatır. Kur ân ın bu genel anlatım düzeni içerisinde her âyet, anlaşılırlık bakımından aynı değildir. Onların bazıları kolayca anlaşıldığı gibi, bir kısmının anlaşılması için âyetlerin lafzî anlamlarının yanında nüzul ortamlarının, icaz yönlerinin ve içerdikleri sanatların bilinmesine de ihtiyaç vardır. İşte bu konuda insanın yardımına koşan en yakın bilim dalı, "Tefsir Usûlü İlmi"dir. Çünkü bu ilim dalı Kur ân ın anlaşılmasına ve yorumlanmasına yardımcı olmak maksadıyla belli yöntem ve metodlar tavsiye etmektedir. Bu yüzdendir ki, söz konusu ilmin içeriğini oluşturan bilgiler, tefsir ilminden müstakil olarak tedvin edilmiştir. Başlangıçta bütün konuları bir araya toplayıcı bir mahiyet arzetmese de, daha sonraki dönemlerde usûl ilminin bütün konularını bir araya toplayıcı kapsamlı tefsir usûlü kitapları kaleme alınmıştır. Bunlar içerisinde de en hacimlisi ez-Zerkeşî (öl.794/1391) nin, "el-Burhân fi ulûmi l-Kur ân" adlı eseriyle, büyük ölçüde ondan iktibaslarda bulunan es-Suyûtî (öl.911/1505) nin "el-İtkân fi ulûmi l-Kur ân"ıdır. Türkçe usûl kitapları arasında en hacimli olanı ise, muhterem hocamız İsmail Cerrahoğlu Bey in yıllardır İlahiyat Fakültelerinde ders kitabı olarak okutulan "Tefsir Usûlü" isimli eseridir. Tabii ki bu konuda kaleme alınmış daha başka telifler de mevcuttur. Bütün bunlara rağmen aynı alanda yeni bir usûl kitabının hangi maksatla yazılmış olabileceği merak konusu olabilir. Hemen ifade edelim ki bizim böyle bir çalışmaya girişmemiz, İlahiyat Fakülteleri nin lisans programlarında okutulan Tefsir Usûlü ve Tarihi dersinin müfredatına uygun bir kitap hazırlama amacına yöneliktir. Yaptığımız çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde vahiy hakkında genel bilgiler verdikten sonra, Kur ân ın nüzulü, Hz. Peygamber döneminde yazdırılması, Hz. Ebû Bekir zamanında toplanması ve Hz. Osman devrinde çoğaltılması konusunu ele aldık. İkinci bölümde ise başta esbâb-ı nüzul ve nesih konusu olmak üzere önemli gördüğümüz bazı Kur ân ilimlerini birtakım yan başlıklarla anlatmaya çalıştık.