Soğuk Savaş Sonrası Kosova Sorunu (1989-2000)

Balkan yarımadası, coğrafi açıdan çok önemli bir geçiş bölgesi olması ve güçlü
deniz bağlantısı nedeniyle, Avrasya eksenli tüm büyük siyasal güç merkezleri
tarafından hâkimiyet altına alınma mücadelesine tanık olunan bir bölgedir. Bölgeyi
hâkimiyeti altında tutan merkezi imparatorlukların zayıflaması ve dağılması
süreci, merkezkaç siyasal yapılar arasında çok çatışmacı ilişkilerin başlamasına
yol açmaktadır. Bu süreç sonucunda çoğu zaman merkezkaç siyasal yapılardan
bir tanesi, benzer siyasal hedefler taşıyan diğer merkezkaç unsurları hâkimiyeti
altına alarak merkezi inşa etmektedir. Bu dönem, uluslararası politik ilişkilerde
çatışma dinamiğinin çok yüksek olduğu bir safhanın geride kalması anlamına
gelmektedir. Bölgede büyük bir merkezi siyasal yapının inşası sonucu, (Balkanlar
eksenli) uluslararası politik ilişkilerde istikrarlı bir döneme girilmektedir. Ancak
bu süreçler boyunca merkez-merkezkaç güçler arasında sürmekte olan güç
mücadelesi ekseninde yaşanan olaylar halkların tarihsel belleğinde çok derin izler
bırakmaktadır. Dünya siyasal sisteminde yaşanan çok köklü dönemsel değişim
ve dönüşümler, uluslararası politika alanında çatışmacı dinamikleri gün yüzüne
çıkarabilmektedir. Halkların tarihsel belleğindeki negatif imajlar, çatışmacı
uluslararası politika ortamını besleyecek çok güçlü argümanlar sunabilmektedir.
Soğuk Savaş sonrası Balkanlar bölgesi, uluslararası politikanın gündemini
11 yıl boyunca (1989-2000) yaşanan şiddet ve savaş olayları/gelişmeleri ile
meşgul etmiştir. Yugoslavya'nın dağılması süreci, bir yandan federatif yapıdan
bağımsızlığını ilan eden cumhuriyetler, diğer yandan Kosova gibi özerk bölgelerin
bağımsızlık isteğini öne çıkartmıştır. Sırbistan siyasal seçkinlerinin, ülkelerini
merkeze alarak inşa etmeye çalıştıkları yeni siyasal yapının kurgulanması ve
gerçekleştirilmesi için üretilen dış politika yönelimleri ise askeri kuvvet kullanımını
önceleyen bir nitelik taşımaktadır. Bu tarz bir dış politika yöneliminin, Balkanlar
eksenli uluslararası politika ilişkilerinde çatışma dinamiğini arttıracağı, bölgesel
ve küresel dengeleri derinlemesine sarsacağı açıktır.
Bu çalışma, bölgesel ve küresel dengeleri etkileme noktasında Balkanlar bölgesinin
'yayılma' potansiyeli en büyük sorunu olarak nitelenebilecek 'Kosova Sorunu'nu;
sorunun uluslararası politikada çatışma dinamiğini arttırmasının tarihsel ve dönemsel
sebeplerini derinlemesine inceleyen çözümlemeci bir çabanın ürünüdür. Soğuk Savaş
sonrası Yugoslavya'nın dağılması süreciyle ilgili çok sayıda akademik çalışma
yapılmıştır. Elinizdeki çalışma, belki biraz iddialı bir ifade olabilir ancak Soğuk Savaş
sonrası Balkan yarımadası eksenli yaşanan çatışmaların kökenine dair oldukça kapsamlı
bir uluslararası politika çözümlemesidir. Bu noktada Balkan çalışmaları konusunda
önemli bir boşluğu dolduracağını düşünüyorum. Bu alandaki akademik çalışmaların
artması sürecine kendi ölçeğinde bir katkı sağlaması yazar açısından ayrıca sevindirici
bir husustur.
Bu çalışmanın hazırlanmasına, Kırıkkale Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde
2001 yılından bu yana vermekte olduğum Uluslararası İlişkilerde Balkanlar Dersi
çerçevesinde yürüttüğüm çalışmaların çok büyük katkısı olmuştur. Bunun dışında bu
tarz bir çalışmanın ortaya konulması çok uzun ve sabırlı bir çalışma sürecini
içermektedir. Bu noktada lisans eğitimim süresince ve sonrasında her konuda
yardımlarını arkamda hissettiğim sevgili anne ve babama; lisans eğitiminin sonunda
bizleri akademik çalışma alanına yönlendiren değerli hocam Prof. Dr. Tayyar Arı'ya;
İstanbul Üniversitesindeki yüksek lisans ve doktora çalışmaları esnasında gerek
akademik bilgi birikimimin artmasında ve gerekse çalışmalarımı yürütmekte çok büyük
katkılarını gördüğüm Prof. Dr. Faruk Sönmezoğlu ve Prof. Dr. Toktamış Ateş'e
teşekkürü bir borç bilirim. Bu çalışmamın hazırlığını yürüttüğüm beş yıl boyunca, her
türlü yardım ve desteğini arkamda hissettiğim eşime, çalışmalarım esnasında beni rahatsız etmemeye çalışan çocuklarıma da minnettarlığımı ve teşekkürlerimi sunuyorum.
Tabii ki çalışmanın bütün eksik ve kusurları şahsıma aittir.