Seyirlik Cümbüşler

Seyirlik sözcüğünü, etkin ve edilgen izleyici kavramlarını tartışmamıza olanak verdiği için tercih ediyorum. İzlemek fiilinin yeterli olmadığı bir keyiflenme duygusunu da içerdiğini düşünüyorum. Cümbüşler ise televizyon eğlencesinin bu kitapta ele aldığımız örneklerindeki vur patlasın-çal oynasın ortamını anlatmak üzere, batılı metinlerdeki karnavaldan daha yakın geliyor. Seyirlik Cümbüşler: Medya ve Toplumsal Dönüşüm kitabının temeli sanırım, 1980li yıllarda Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesine bağlı Basın Yayın Yüksek Okulundaki öğrencilik yıllarıma dayanır. Hocamız Ünsal Oskay, Aristonun katharsis/arınma teorisiyle günümüz popüler kültürünü anlatırken; Antik dönemde, Büyük Diyonisos şenliklerinde Yunan komedyalarını izleyen halk öyle eğlenirmiş ki, gülerken kendilerinden geçip oturdukları sıralardan yere düşerlermiş diye başlardı. Halkı gülmekten kırıp geçiren bu komedyaları yazan pek coşkulu (!) ozanları şikâyet eden yöneticilere karşı Aristonun bırakın güldürsünler canım, böyle gülenler ertesi gün size küfretmeyecek kadar kötü duygularından arınmış olurlar dediğini sanki oradaymış gibi eğlenceli anlatırdı. Onun ders anlatışını hareketleriyle birlikte hatırlıyorum. Bu konu bizi özne olarak bireye ve yurttaşlık tartışmalarına götürürdü. 1990ların başında ilk akademik metinlerimden biri olan Seyirlik Ölümler makalesini, yine Ünsal hocam sayesinde tanıdığım W. Benjamin, T. Adornonun yanı sıra; Habermasın yurttaşlık ve kamusal alan kavramlarındaki dönüşümden ve eleştirel sosyal antropolojiden yararlanarak yazmıştım. Medya ve şiddet ilişkisini ele aldığım Seyirlik Ölümler, medyadaki şiddet görüntülerinin uzlaşmacı eğlencelikler haline gelişini gösteriyordu. Sonrasında Seyirlik Cümbüşler başlığıyla incelediğim televizyon programları beni ve öğrencilerimi, yurttaş katılımı meselesini değişik vesilelerle yeniden-yeniden ele almaya yöneltti.