Şafak Uykusundaki Kent Harput

Kent kitaplarının öne çıktığı bir evre yaşıyoruz. Kurumsal tanıtım amaçlı, tarihsel kimlik içerikli broşürlerden, lüks albümlere, monografilere kadar tanıtım eserleri pek çok. Bakış açılarındaki çeşitlilik, hitap edilen kitleler, okuyucu düzeyleri, yayın boyutları, metin-görsel oranları, içerik tasarımları... kent kitaplarında önde. Buna karşılık eleştiriler de yine bu alanda yoğun.

Necdet Sakaoğlu ile Görkem Gül Duman'ın Gülsan Eğitim ve Kültür Vakfı için hazırladıkları Şafak Uykusundaki Kent Harput, uzun ve serüvenli tarihine koşut, gizemli-destansı, hatta nostaljik çağrışımlı Harput'u, bu çarpıcılığıyla öne çıkaran "resimli metinler" içeriyor. Yapıttaki her konu başlığı, yazınsal özenine uyumlu fotoğraf, belge, resim ve desenlerle işlenmiş. Kitap, yukarıda değinilen eleştirilere hedef olmamak titizliğiyle tasarlanan bir kent güzellemesi olarak görülebilir.

Mazisinde bir kaç bin yıl saklayan bir kenti kitap boyutunda anlatmak ve geçmişiyle duyumsatmak için "-Kaynak, malzeme ve başlıklar neler olmalı?.." Harput kitabının ana sorusu bu olunca, klasik kent -kitabı tasarımlarında göz ardı edilebilecek değişik-yeni başlıklar öne çıkarmış; Harput mazisinin karanlığında kaybolan 'anlar"ı ışıldatan ilginç kesitler resmedilmiş.

Örneğin Nahid Sırrı Örik'in Boğaziçi'ne dair bir öyküsüyle Musul Emiri Nasruddevle Hamdani'nin (10. yüzyıl) ve Arap şairi Munkiz'in (11. yüzyıl) Harput'u tanımlayan soyut şiirleri; belki hiç akla gelmeyecekken Harput'ta bir Amerikalı ile Beşiktaş Çarşısı'ndaki Süpürgeci Mustafa Ağa, hancı-otelci Harputlu Simon ile 12. yüzyıl kahramanı Belek Gazi; Artuklu İmadeddin'in tunç parasındaki deli göz bakışlı portre ile Harput'ta günlük yazan Tacy Atkinson'ın tehcir günleri anıları, Hommaire de Hell-J. Laurens ikilisi ile ovaya hoyrat okuyanların elezber, tecnis ve divanları...ilk kez bir kent güzellemesinde öyküsel damıtmalarla buluşuyor. Zor ulaşılabilir ayrıntılarla resimleri bir araya getirip tematik örüntü kurmak, yeni, özgün ve belki "örnek" bir tarz. Anadolu kentlerinin bu tür yazınsal-tarihsel kitaplar inşasına elverişli zenginlikler içerdiği de kuşkusuz. Önemli olan, yerleşimlerin kültürel birimkimlerini doğru bakışlarla incelemek ve kitap çerçevesine oturtmaktır.

Şafak Uykusundaki Kent Harput, uzun bir hazırlıkla ve pek çok emekle kotarılmış, kollektif, yepyeni bir deneme. Öyle tasarlandığı için de farklı ve özgün.