Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Sayıştay _{Divan-ı Muhasebat}

"Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Sayıştay (Divan-ı Muhâsebât)" adlı eseri telif etmeye bizi sevk eden sebep, birçok konuda olduğu gibi, Sayıştay konusunda da yanlış bilgilere sahip oluşumuz ve bu zamana kadar, konunun arşiv belgeleri ışığında ilmi bir şekilde ele alınmayışıdır. Bu sebeple 1995 yılında teksir tarzında yayınlanan eseri, Sayıştay Başkanı Recai Akyel'in arzularıyla yeniden ele aldık ve şu yenilikleri yaptık:

Birincisi; özellikle Sayıştay'ın Osmanlı Devleti zamanındaki protokolde ibraz ettiği yere dair Osmanlı Teşrifat Kanunnamesindeki hükümler ele alındı. İkincisi; Divan-ı Muhâsebât ile alakalı yeni belgeler eklendi. Üçüncüsü ve en önemlisi ise, yeni nesiller konuyla ilgili belgeleri değerlendirebilmesi için, temel belgelerin ana unsurları tamamen hukuki üslup korunarak sadeleştirme yoluna gidildi. Dördüncüsü; Danıştay ile alakalı isim listeleri ve benzeri konularda güncelleme yoluna gidildi. Bütün bu sebeplerle kitabın adı da değişti ve yeni bir eser ortaya çıktı. Eser yine üç bölüme ayrıldı:

Birinci Bölüm'de Belgeler Işığında Divân-ı İşrâf'dan Sayıştay'a başlığı ile Sayıştay Tarihi anlatılmaya çalışılmıştır. Bu Bölüm içinde Osmanlı Devletinden önceki müslüman Türk devletlerinde Sayıştay'ın vazifesini ifa eden Divân'ül-İşrâf; Osmanlı Devletinde Divân'ül-İşrâf'ın tam karşılığı olmasa bile önemli ölçüde Sayıştay'ın vazifelerini yürüten Başbaki Kulu Ağalığı ve nihâyet Tanzimat'tan sonra Sayıştay vazifesini ifa eden Islâhât-ı Maliye Komisyonu, Meclis-i Âli-i Hazâin, Meclis-i Vâlây-ı Ahkâm-ı Adliye, Meclis-i Maliye, Meclis-i Muhâsebe ve nihâyet 1862 yılının Mayıs'ında kurulan Divân-ı Muhâsebât ve geçirdiği safhalar üzerinde durulmuştur.

İkinci Bölüm'de Osmanlı Devletinde Bütçe Hukukunun genel esasları özetlenmiş ve nümune olarak Kanunî Dönemine ait bir Bütçe Kanunnamesi ilave edilmiştir.

Üçüncü Bölüm'de ise 1862'de kurulan Divân-ı Muhâsebât'ın günümüze kadarki bütün başkanlarının ve başkan vekillerinin bulunabildiği kadarı ile resimleri, hayat hikayeleri, başta Osmanlı Arşivi olmak üzere, gerekli yerler taranarak kitaba ilave edilmiştir.

Ekler'de ise, Divân-ı Muhâsebât ve Sayıştay Başkanları, Başkan Vekilleri, Üyeler, Daire Başkanları, Osmanlı dönemindeki Müdeiumumiler ve Cumhuriyet dönemindeki Savcıların listelerini tablolar halinde takdim ettik.