Karikatürlerle Cihan Harbi

Askerî mücadelenin öne çıktığı savaş sürecinde propaganda ve psikolojik harp de savaşın bir
unsuru olarak kullanılmıştır. Uçaklardan atılan broşürlerden savaş esirlerine nasihatlere, basın-
yayın yoluyla kitlelerin yönlendirilmesinden kalem erbabının savaşın gidişatına uygun şekilde
yaz(dırıl)masına kadar savaş sürecinde farklı yol ve yöntemlerle mücadele farklı zeminlere
taşınmıştır. Kısaca savaşta sadece silahlar konuşmamış, kalemler de savaşmıştır. Savaşı resmi
belgelerden, cephelerde mücadele eden tarafların hatıratları ya da süreli yayınlardaki haber ve
yorumlar üzerinden incelemenin yanında mizahın diliyle de değerlendirmenin anlamlı olacağı
kanaati hâsıl olmuştur. Bir nevi çizginin söylem analizi ya da "çizginin dili"ni anlamaya çalışmak
çıkış noktasından hareketle bir savaşı ele almak büyük bir tarihî hadiseye bakışa mütevazı bir
katkı olmuştur.
Her ne kadar karikatürler tarih ilmi açısından önde gelen kaynaklar arasında sayılmasa da bir
duygunun dışavurumunun ortaya çıkarılması bakımından önemli kaynaklardır. Tarih ilminde
belge-bilgi-kaynak tasnifi ve kritiği duygusallığı çoğunlukla arka plana itmektedir. Karikatürlerse
duygusal yoğunluğun fazla hatta aşırı olduğu bir kaynak olarak görülmektedir. Fakat
karikatürlerin tarihî kaynak olmadaki konumu çizildiği günün duygu dünyasını yansıtması
bakımından önemlidir. Bu noktada karikatürleri açıklamaktan ziyade, bunların tarihî belge olarak
değerini göstermek ve mümkün olduğunca dayandıkları esası ve gerçeği ortaya koymak
düşüncesiyle hareket edilmiştir.
Bu eserde yalnızca karikatürler kullanılmıştır. Kaynaklardan karikatürleri seçerken özellikle de
Osmanlı Devleti'ni ilgilendirenler değerlendirilmiştir. Bunun yanında savaşın başlangıcı, seyri ve
sonucu ile ilgili dikkate değer görülen bazı karikatürler de ele alınarak incelenmiştir. Savaşın
seyri kronolojik olarak incelenirken zaman zaman benzer imgeleri kullanan ancak farklı
dönemlerde yayınlanan farklı ülke karikatürleri arka arkaya getirilerek karşılaştırmalar
yapılmıştır. Burada da kronolojik kaygıdan ziyade simgeler üzerinden tematik incelemeler
yapılmıştır.