Farklı Bakış Açılarıyla Tümevarımsal Mantık

Günlük yaşamda "herkes yapıyor ben de yaparım" anlayışı üzerinde temellenen, bilim
insanlarının doğa araştırması veya doğa bilimlerinin vazgeçilmez akıl yürütme yöntemi
tümevarımdır. Her ne kadar olası bilgiyi salık vermesine rağmen, insanın sınırlı aklı doğa
karşısında ancak olasılık mantığını kullanabilmektedir. İşte tümevarımın problem olmasının
altında yatan sebep, bu olasılığıdır. Öncüllerin sonucu garantilemediği bir akıl yürütme olarak
tümevarımın farklı şekillerde ele alınmasının önünü açan yine onun olası oluşudur.
Her ne kadar Aristoteles mantığın kurucusu ise de, tümevarımı bir mantık olarak kurma girişimi,
F. Bacon ile başlamıştır. Ona göre olayların özü ve formu ancak tümevarım sayesinde
kavranabilir. Bu manada o tümevarımı, Aristoteles'in aksine bir kıyas biçimi olarak değil, dış
dünyanın anlaşılmasında bilimsel bir yöntem olarak incelemiş ve buna eşdeğer şekilde mantığı
da, bir yöntem bilimi olarak düşünmüştür. Sonraki süreçte bu düşünce, doğayı kavramanın bir
yolu olarak nedensellik ölçütü kabul edilmesiyle had safhaya çıkmıştır. Böylece tümevarımsal
mantık, akıl yürütmesel şeklinde, bilimsel yöntem olarak ve nedensellik bağlamında tümevarım
olmak üzere çeşitli anlayışlarda değerlendirilmiştir. Mill, Hume, Russell, Reichenbach gibi
filozoflarla bugünkü olasılık mantığı düşüncesinin temeli sağlamlaştırılmıştır. Nihayetinde burada
bir gerçek var ki tümevarımsal mantık, olasılık mantığı olarak ve hatta bir alışkanlık olarak
görülmüş olsa da, hiç bir vakit kendisinden vazgeçilemeyen bir akıl yürütme türü olmuştur.